Belgesel sinema ve türleri

Abstract

Tür çalışmaları, konu aldıklan alana ilişkin ayrıntılı bilgi vermek konusunda yol gösterici çalışmalardır. Bu çalışmalarda bir yandan türlerin tarihsel gelişimleri ortaya konulurken diğer yandan da türün toplumla ve türsel metni alımlayanlarla arasında kurduğu ilişkiler ayrıntılı olarak yer almaktadır. Sinema alanında yapılan tür çalışmalanna bakıldığında kurmaca olan yapımlar ve kurmaca olmayan yapımlar olmak üzere temel bir ayrım yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Alanyazında kurmaca filmlere yönelik tür çalışmalan son derece yaygındır. Bu çalışmalarda türlerin anlatım dillerinde tarihsel süreç içerisinde yaşadıklan dönüşümlerin yanı sıra bir türü ele alırken diğer disiplinlerden de yararlanma gereksinimi ortaya konulmuştur. Böylelikle bir film incelinirken ona bütün ilişkilerden soyutlanmış bir öz olarak bakılmaz. Tarihsel, toplumsal, psikolojik bağlantılan da göz önünde bulundurulur. Tür çalışmalan ele alınan türlere ilişkin bu şekilde ayrıntılı bir araştırmayı beraberinde getirirken çeşitli güçlükleri de araştırmacının karşısına çıkarmaktadır. Tür çalışmalannda araştırnacının işini koJaylaştıracak belirli şablonlar yoktur. Dolayısıyla araştırmacı kendi amaçlan doğrultusunda türsel bir sınıflandırma yapmaktadır. Bu da yapılan tür ayrımlannın araştırmacıdan araştırmacıya değişkenlik göstermesine neden olmaktadır. Diğer yandan araştırmacı yaptığı sınıflandırmada çeşitli özellikleri belirlemek durumundadır. Bunlardan yola çıkarak da ortaya koyduğu sınıflann altına örnekler yerleştirecektir. Ancak filmleri incelmeden bu özelliklerin bilinmesi mümkün değildir. Buna benzer güçlükler belgeseli türlerine ayıran çalışmalar için de geçerlidir. Ancak belgesel filmler türlerine aynlırken türün özelliği gereği ek güçlükleri de beraberinde getirmektedir. İlk önce belgeselin ne olduğu yönünde uzlaşmayla noktalanmayan tartışmalar bu güçlüklerin başında yer alırken, belgesel sinemanın çok farklı örnekleri içine alan geniş ve de değişken bir alan olması, kurmaca yapımlarla paylaştığı geçirgen sınırlar bu güçlükleri devam ettirmektedir. Belgeselin türlerine ayrılması; belgeselin tarihsel gelişimi, çeşitli türleri n özellikleri, anlatım dillerinde günümüzü de göz önünde bulundurarak yaşanan dönüşümleri ortaya koymak açısından yararlıdır. Alanyazında bu içerikteki çalışmalann azlığı belgesel türüne ilişkin bazı noktalann karanlıkta kalmasına neden olamaktadır. Bu çalışma, belgeselin ve türlerinin özelliklerini ortaya koyarak çeşitli kavramsal boşluklara düşülmesini önlemek ve belgesel alanına giren çalışmalan daha iyi anlayabilmek adına yapılmıştır. Günümüzdeki belgesel filmlerin geldiği durumun açıklığa kavuşturulabilmesi ve anlatım dillerinin değerlendirilmesi için bu tarzda türleri ele alan çalışmalara gereksinim açıktır. Araştırmada farklı kurarncıların tür çalışmalan ele alınırken kaynaklardan derlenen bilgilerin somutlanabilmesi adına çeşitli film örneklerine başvurulmuştur.