Tüketici Etiği: Ülkelerarası Karşılaştırmalara ve Demografik Faktörlere Dayalı Bir Araştırma

Abstract

Günümüzde sağlıklı toplumların ve ekonomilerin oluşturulmasında işletmeler kadar tüketicilerin de sosyal sorumluluk ve etik bilinciyle hareket etmesinin önemli bir rolü olduğu bir gerçektir. Tüketicilerin de eleştirdikleri işletmeler gibi zaman zaman tüketim tutum ve davranışlarında etikselliği sorgulanır noktaların olması, değişim sürecinin tarafı olan tüketiciyi etiksel bir düzlemde değerlendirmeyi zorunlu kılmaktadır. Tüketicilerin etikle bağdaşmayan uygulamalara yönelik yaklaşımları özellikle 1990’lı yılların ikinci yarısından sonra çeşitli araştırmalarla ele alınmaya başlamıştır. Bu çalışmada, araştırmaya katılanların tüketici etiği konusundaki yaklaşımları ortaya konmaya çalışılmıştır. Tüketicilerin etiksel konularda duyarlılıklarını yönlendiren etiksel ideolojileri ile Makyavelizm eğilimlerinin etkileri de incelenmiştir. Cevaplayıcıların etiksel yaklaşımları bir fikir vermesi amacıyla diğer ülkelerde yapılan benzeri araştırmaların sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmalar cevaplayıcıların “zararsız olarak algılanan davranışlar” hariç etiksel hassasiyetlerinin yüksek olduğunu göstermektedir. Etiksel ideolojilerinde ise idealizm ağırlığını hissettirmekte, Makyavelist eğilimleri diğerlerine göre düşük kalmaktadır. Çalışmada, tüketicilerin demografik özelliklerine göre tüketici etiği konusundaki yaklaşımlarının farklılaşma gösterip göstermediği de ele alınmıştır. Cevaplayıcıların etiksel davranışlarında eğitim düzeyleri ve işlerindeki konumlarının birer belirleyici olduğu belirlenmiştir.

Nowadays, it is a fact that, in constitution of healthy communities and economies, that consumers behave with the conscious of ethics and social responsibility has a significant role as much as companies do. That consumers occasionally have some ethically questionable points in their consumption behaviour and attitudes as similar to companies they criticize, makes it compulsory to evaluate the consumer who is the side of transaction process on an ethical platform. Consumer approaches towards practices which are not compatible with ethics have been studied in a variety of research, particularly after the late 1990s. In this study, the approaches of those participated in the research, towards consumer ethics have been tried to be unravelled. Additionally, the impact of consumers' ethical ideologies which guide their sensitiveness in ethical matters together with their Machiavellianism tendencies were also investigated. Responders' ethical approaches were compared with the results of similar investigations for the purpose of giving an idea. Comparisons indicate that responders' ethical sensitiveness is high if behaviours perceived as harmless” not included. As for their ethical ideologies, idealism outweigh and Machiavellian tendencies are lower compared with others. In the research, it is also scrutinized whether the approaches towards the consumer ethics differentiate or not according to demographic features of consumers. It is manifested that responders' education level and status at work are each a determiner in their ethical behaviour.