İstanbul Hıristiyan mezarlıklarındaki hayvan sembolleri

Abstract

19. yüzyılda gayrimüslimlere tanınan sosyal haklar ve mülk edinme hakkıyla birlikte anıtsal nitelikli sosyal ve dini nitelikli yapıların yanında mezarlar da heykel ve kabartmalarla bezenmiş anıtlar olarak yaptırılmıştır. Mezar anıtları ailelerin ve dönemin sosyal istek ve ihtiyaçlarına bağlı olarak sanatçıların becerilerini, anıtsal heykel ustalarının bu yüzyılda bir meslek olarak ortaya çıktığını, mezheplerin ikonografik taleplerini ve Avrupa’da aynı yüzyılda görülen mezar anıtları ve heykellerinin yansımalarını sunmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren İstanbul’daki Hıristiyan mezar anıtlarında ölü portreleri; melek, kadın, çocuk betimleri ile dini öykülerin yer aldığı heykel ve kabartmalar kullanılmıştır. Bunlar doğrudan Hıristiyan inancını yansıtan semboller olduğu gibi daha çok yaşam, ölüm ve diriliş ile ilişkilidir. Sembollerde hayvan, ölüm, çiçek, bitki ve ağaç motiferi de görülür. Diğer yandan mezarlarda mason işaretleri, dünya ve gökyüzü sembolleri, dini obje ve kıyafetler gibi farklı tasvirlere de rastlanılmaktadır. Bu makalede söz konusu mezar anıtlarındaki hayvan sembolleri ikonografik anlamları ile ele alınarak, bunların özellikle ölüm ve Hıristiyanlık ile ilintili anlamları üzerinde durulmaktadır.

Te monumental conspicuous grave steles with sculptures and carvings are made like social and religious buildings along with the social rights and property acquiring right given to non-Muslims in 19th century. Tese monuments present the refections of the social wishes and needs of the families, skills of the crafsmen, the emergence of the monumental sculpture artisans as an occupation in this century, the iconographic demands of the sects and grave steles and sculptures seen in Europe in the same century. Symbols such as the portrait of the dead, angel, child, woman and religious stories were used in the statues and reliefs in the Christian tombs in Istanbul since the second half of the 19th century. Tose symbols might both directly refect Christian belief and are mostly related to life, death and resurrection. Animal, mortality, fower, plant and tree motifs were also crafed in the symbols. In addition to such motifs, many diferent descriptions including reliefs about with Christian traditions, mason symbols, world and sky symbols, religious objects and garments decorate the grave monuments. In this article, the focus is on the animal symbols and iconographies depicted on the grave monuments. While dealing with the iconographic meanings of the symbols, mostly their meanings related to mortality and Christianity were discussed and the other meanings were ignored.