Salâh Birsel’İn Dört Köşeli Üçgen’İ ve Deneme-Roman Üzerine

Abstract

Dört Köşeli Üçgen edebiyatımızda daha çok denemeciliğiyle tanınmış olan Salâh Birsel’in tek romanıdır. Roman 1957 yılında yazılmıştır ve yazıldığı döneme göre değerlendirildiğinde deneysel bazı yeniliklere yer verdiği görülür. Yazar, romanın “Türk edebiyatının ilk düşünce romanı” olduğu iddiasındadır. Bu büyük iddia bir yana metnin roman olarak nitelendirilmesi zordur. Birsel’i bir deneme yazarı olarak tanıyan bir okur, romanda denemeciliğinin dil, üslup ve içerik alanlarında sürdüğünü kolaylıkla tespit edebilir. Bu metne bir deneme-roman ya da deneysel roman denebilir. Romanın yayımlandığı yıllarda estetik modernizmin melezleştirdiği edebi türlerin örnekleri yaklaşık elli yıldır görülmekteydi. Bu nedenle türlere ilişkin kesin niteliklerden bahsetmek mümkün değilse de bu örnekte görüldüğü gibi bir türe ilişkin alışılagelmiş yazma biçimlerinin yeni denenen türü istila ettiği tespit edilebilir. Dolayısıyla romanın melezleşmeden ziyade deneme tarzında kaleme alınmış romana örnek oluşturduğu söylenebilir. Deneme ile roman arasındaki en önemli fark ikincinin kurmaca olmasıdır. Halbuki metinde kurmaca dünyasının iç tutarlılığı yoktur. Romanın sonunda başvurulan üstkurmaca ile metnin kurmacalığının okura hatırlatılması, gerek modern romanlarda gerekse o yıllarda teşekkül etmeye başlamış olan postmodern romanda gördüğümüz bir özelliktir. Ancak burada, kurmaca ile gerçek ayrımının ortadan kalkması ya da yazarın gerçeğin kurmacalığını göstermek istemesi gibi amaçlardan ziyade gerçekçi başlayıp fantastiğe doğru yol almış kurgunun girdiği çıkmazdan kurtarılması için üstkurmacaya başvurulduğu görülür. Bu makale Dört Köşeli Üçgen’in anlatı özellikleri, özellikle de kurmaca olmayan bir tür olarak denemeyle ilişkileri üzerine bir değerlendirme denemesidir.

Four Cornered Triangle is the only novel of Salah Birsel who is rather known as an essayist in our literature. The novel was written in 1957 and it is seen that some experimental innovations are used when evaluated according to the period it was written. The author claims that the novel is ”the first philosophical novel of Turkish literature". Apart from this big claim, it is difficult to describe the text as a novel. Any reader who is familiar with Birsel's essays can easily determine that his essay style continues in the novel in terms of language, style and content. This text can be called an essay-novel or an experimental novel. In the years when the novel was published, examples of hybridized literary genres had been seen for nearly fifty years within the aesthetic modernism movement. For this reason, it is not possible to talk about the definite characteristics of literary genres, but as seen in this example, it can be determined that conventional forms of writing for a genre may invade the newly tested one. Therefore, this novel is an example of a novel written as an essay rather than hybridization. The most important difference between the genres essay and novel is that the latter is fictional. However, there is no internal consistency of the fictional world in the text. The metafiction at the end of the novel serves as a reminisation of the fictious nature of the text. This is a technique we see both in the modern novel and in the postmodern novel which started to be formed in those years. It serves to eliminate the distinction between real and fiction or to show the fiction is a form of reality and vice versa. However, it is seen that here the metafiction is used as a way out from the deadlock of the fiction which started rather realistic and went fantastic towards the end. This article is an attempt to evaluate Four Cornered Triangle's narrative characteristics, in particular its relation to the essay as a non-fictional genre.