Değerler ve özerk irade

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Schwartz’ın değer yapısına bağlı kalarak belirlenen temel değerlerin özerk irade teorisinin içerdiği güdüleme nedenleri ile ilişkisini incelemek, temel psikolojik ihtiyaçlar, özerk irade (karar verme özerkliği, farkındalık) ile ilişkisini aramak ve hangi değer boyutlarının mutlulukla ilişkili olduğunu görmektir. 1103 üniversite öğrencisinin katıldığı araştırmada değer ölçeği (28 etik, 29 emik madde) özerk irade, temel psikolojik ihtiyaçlar, güdülenme nedenleri ve öznel mutluluk ölçekleri kullanılmıştır. Değerlerin Schwartz değer yapısına uygunluğu proxscal ile, güdülenme nedenlerine verilen cevaplar ki-kare ile incelenmiştir. Değer boyutları ile özerk irade, temel psikolojik ihtiyaçlar ve mutluluk arasındaki ilişkiler için regresyon analizi kullanılmıştır. Proxscal analizi, değer yapısına genel olarak uygun bir sonuç vermekle beraber sapmalar da göstermiştir ve en önemli sapma güvenlik değerinin yapının tam ortasında ayrı bir alan oluşturmasıdır. Dolayısıyla güvenlik, 5.değer faktörü olarak analize girmiştir. Ayrıca, karşıt değerler arasında karşıtlık görülmemiştir. İç kaynaklı güdülenme nedeni en çok değişime açıklık boyutunda olmuş ve bu değer mutlulukla da en yakın ilişkiyi kurmuştur. İlişkisellik ihtiyacı, karar verme özerkliğine katkıda bulunmamaktadır. Öte yandan değişime açıklık değerine en yüksek katkıyı karar verme özerkliği yapmaktadır. Farkındalık kendini-üstünleme dışındaki tüm değerlerle ilişki kurmuştur. Değer yapısından olan sapmalarla ilgili bulgular ve özerk iradenin değerlerle ilişkisi son bölümde tartışılmıştır.

The purpose of this study is to find out the relation of self-determination (perceived choice and awareness), basic psychological needs, and happiness with life values (inspected according to Schwartz’s value structure), and to search the values’ motivating-reasons. 1103 university students responded the motivating-reasons, life-value (28-etic and 29-emic items), selfdetermination, basic psychological needs, and subjective happiness scales. Structure of values is inspected by proxscal. Chi-square analysis is used for responses given to motivating-reasons scale. Relation of values with self-determination, basic psychological needs and happiness is analyzed with regression. Proxscal analysis in general gave comparative results, but with some deviations. The most important deviations were with security value, which located individually at the center of the value structure; so, security is analyzed as a fifth value factor. Another deviation was with the non-supporting result of opposite pole-contradiction principle. The motivating reason for openness to change is intrinsic; this value has the highest relation with happiness. Relatednessneed contributes to all value dimensions, but not to perceived choice. However, perceived choice has the highest relation with openness to change. Awareness contributes to all value dimensions except self-enhancement. The deviations, and relation between self-determination and values are discussed at the discussion section.