Altıncı sınıf öğrencilerinin temel geometrik oluşumları gerçekleştirmelerine yönelik tasarlanan bir öğrenme yörüngesinde bilişsel süreçlerinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada altıncı sınıf öğrencilerin temel geometrik oluşumları gerçekleştirme sürecinde kavramsal alt yapının ve dinamik düşünme yollarının desteklendiği bir öğrenme yörüngesi tasarlanması ve bu süreçte öğrencilerin bilişsel gelişimlerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Tasarım tabanlı bir araştırma olan bu nitel çalışmada veriler bireysel ve grup çalışma kâğıtları, derslerin video kayıtları, saha notları, ödev kâğıtları ve odak katılımcılarla gerçekleştirilen klinik görüşmeler aracılığıyla toplanmıştır. Odak katılımcılar araştırma öncesinde temel geometrik oluşumların gerçekleştirilmesinde önkoşul bilgiler olarak görülen nokta, doğru, doğru parçası ve ışın kavramlarına yönelik geliştirilen bir açık uçlu test aracılığında amaçlı örnekleme yoluyla belirlenmiştir. Çalışma hazırlık ve tasarım aşaması, öğretim deneyi ve geriye dönük analiz olmak üzere üç temel aşamada gerçekleştirilmiştir. Hazırlık ve tasarım aşamasında epistemolojik ve didaktik yönden kapsamlı analize olanak tanıyacak şekilde gerçekleştirilen alanyazın taraması ile başlangıç olası öğrenme yörüngesi tasarlanmıştır. Öğrenme yörüngesinin uygulanması ve değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilen öğretim deneyi boyunca mikro analizler yapılarak biçimlendirici değerlendirmelerde bulunulmuş ve son olarak öğretim deneyi sonunda öğrencilerin düşünme süreçleri ve eylemleri üzerine başlangıçta varsayılan öğrenme yörüngesi ile gerçekte olan arasında karşılaştırmalı analiz yapılmıştır. Sonuç olarak revize edilmiş öğrenme yörüngesi ve öğrencilerin gelişimsel ilerleyişleri yorumlayıcı bir çerçevede sunulmuştur. En genel anlamda bir oluşumun farklı yön ve doğrultularda gerçekleştirilebilmesi, inşa sürecinde geometrik yapıların değişen ve değişmeyen yönlerinin dikkate alınması, pergel açıklığının değişkenliğinin yorumlanabilmesi, olası noktaların gerektiğinde tümünün çember olarak ya da gerektiğinde bir kısmının yay olarak açığa çıkarılabilmesi, adımların gerçekleştirilme güzergâhında değişiklik yapılabilmesi ve gerektiğinde bu değişikliklerin yorumlanıp savunulabilmesi gibi bilişsel eylemlerin desteklenmesinin dinamik geometrik oluşumlar inşa edilmesinde önemli olduğu görülmüştür. Algoritmik adımları takip ederek oluşumları sadece işlemsel olarak ortaya koyup matematiksel gerekçelendirmelerle savunma yapamayan öğrencilerin daha çok durağan düşünme süreçleri ortaya koyabildikleri dikkat çekmiştir. Sadece analiz ve oluşum aşamaları ile sınırlı öğrenme ortamlarının, kavramsal alt yapısı güçlendirilmiş oluşumlar gerçekleştirmede yetersiz kalabileceği görülmüş ve bu sebeple dinamikleşen düşünme süreçlerinin desteklenmesine olanak sunan kanıt ve tartışma aşamalarına fırsat veren öğrenme ortamları tasarlamanın önemi ortaya konmuştur. Ayrıca bir temel geometrik oluşumun gerçekleştirilmesinde o oluşumda esas olan geometrik yapıların karakteristik özelliklerinin dikkate alınmasına ve diğer yapılarla ya da oluşumlarla ilişkilendirmeler yapılmasına fırsat veren bir öğrenme yörüngesinin kavramsal alt yapısı güçlendirilmiş oluşumlar gerçekleştirilebilmesine önemli katkılar sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.