Toplumsal hareketlerin siyaset psikolojisi kavramları ile incelenmesi: Arap Baharı sürecinde Tunus ve Mısır

Abstract

Siyaset bilimi ve psikoloji disiplinlerinin sınırları içerisinde şekillenen siyaset psikolojisi alanı; insanların, grupların ve devletlerin siyasal davranışlarını, insanların duygu durumları ile ilişkilendirerek anlamlandırılmasında yardımcı olmaktadır. Toplumsal hareketlerin oluşum süreci, katılımcıları, karşıtlıkları, devamlılığı, yaygınlaşması ve gelişimi itibariyle birçok ihtilaflı kuram ve kavramın ortaya çıkmasına neden olmuş ve her iki disiplininin akademik yazınında kendine yer bulmuştur. Toplumsal hareketlerin, insanların siyasal davranış üretebilecekleri motivasyonlar ile oluşmaları, bu sürecin siyaset psikolojisi kavramlarıyla incelenmesinin yolunu açmıştır. 2010 yılının sonunda başlayan Arap Baharı hareketleri, Ortadoğu siyasal tarihinde önemli bir dönüm noktasını oluşturmaktadır. Tunus’ta başlayan protestoların internetteki Facebook, Twitter ve YouTube gibi sosyal ağ veya paylaşım siteleri ve El Jezire gibi uydu üzerinden yayın yapan kuruluşlar aracılığıyla yayılarak uluslararası boyutta seslerini duyurmaları ve büyük ölçüde lidersiz olarak gelişmeleri, Arap Baharı hareketlerini daha önceki toplumsal hareketlerden farklılaştırmıştır. Bu nedenle bu çalışmada Arap Baharı hareketleri “meydan hareketleri” olarak tanımlanmış ve değerlendirilmiştir. Bu kapsamda çalışmanın amacı, Arap Baharı sürecinde önemli bir yer tutan Tunus ve Mısır’daki toplumsal hareketlerin siyaset psikolojisi kavramlarından yararlanarak analiz edilmesi ve açıklanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda, toplumsal hareket kuramları, akademik literatürdeki tartışmalardan beslenerek incelenmiş, Arap Baharı hareketleri meydan hareketleri olarak tanımlanmış ve Tunus ve Mısır’da 2011 yılında rejim değişikliklerine yol açan gelişmeler de ‘duygular’, ‘siyasallaşmış ortak kimlikler’ ve ‘göreli yoksunluk’ kavramları çerçevesinde açıklanmaya çalışılmıştır.