Osmanlı tütününde çokuluslu yabancı sermaye yatırımının teşkilat yapısı: Ankara reji idaresi örneği

Abstract

Reji Şirketi, Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli gelir kalemleri üzerindeki yabancı sermaye kontrolünü açık bir statüye kavuşturan Düyûn-ı Umûmiyye İdaresi bünyesinde kurulan çokuluslu bir müessesedir. Reji, imparatorluk genelinde olduğu gibi Ankara’da da 1884 yılında müdürlük ve memurluk şeklinde teşkilatlanmıştır. Şirketin 1884 ile 1925 yılları arasında vilayet genelinde geniş bir kadro yapılanması ile faaliyette olması bölgede tütünün önemli bir geçim kaynağı olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, Ankara vilayetinde tütün ekim ve üretiminden, satışına kadar her türlü faaliyette ayrıcalığa sahip olan Reji Şirketi’nin bölgede kuruluşu, teşkilat yapısı, idari kadro yapılanması, faaliyetlerinin sosyal ve ekonomik alana olan yansımaları arşiv belgeleri, vilayet salnameleri ve yazılı kaynaklardan elde edilen bulgular doğrultusunda incelenmiştir.