Türkiye’de okul yöneticilerinin liderliğinin, öğretmenlerin olumsuz tutum ve davranışlarıyla ilişkisi: Bir meta-analiz çalışması

Abstract

Bu araştırmanın amacı; Türkiye’de okul yöneticilerinin liderliği ile öğretmenlerin olumsuz tutum ve davranışları arasındaki ilişkilerin meta-analiz yöntemi ile araştırılmasıdır. Araştırma sonucunda okul yöneticisinin liderliğinin okullar için öneminin sayısal verilerle desteklenmesi ve bu bağlamda okul yöneticilerinin etkili liderlik yaklaşımlarının belirlenmesi hedeflenmektedir. Türkiye’de üretilen çalışmalar değerlendirildiğinde öğretmenlerin olumsuz tutum ve davranışları ile ilgili üç değişken (örgütsel sinizm, sessizlik ve tükenmişlik), okul müdürünün liderlik yaklaşımı ile ilgili altı değişken (otokratik, destekleyici, paylaşılan, karizmatik, dönüşümcü ve etik liderlik) belirlenmiştir. Araştırmaya 42 çalışma dahil edilmiş, bu çalışmalardan toplam 55 veri seti elde edilmiştir. Araştırmada öğretmenlerin olumsuz tutum ve davranışları ile okul yöneticisinin liderliği arasında negatif yönlü orta düzeyde (ES=-.326) bir ilişki bulunmuştur. Araştırmada bulunan etki büyüklüğü değerleri incelendiğinde, örgütsel sessizlik açısından destekleyici (-.543) ve dönüşümcü (-.416); örgütsel sinizm açısından etik (-.635), paylaşımcı (-.624) ve karizmatik (-.503); örgütsel tükenmişlik açısından destekleyici liderlik yaklaşımının (-.243) etkili olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin olumsuz tutum ve davranışları (örgütsel sinizm, sessizlik ve tükenmişlik) ile otokratik liderlik yaklaşımı arasında zayıf düzeyde pozitif yönlü (.237, .150 ve .068) ilişkilerin bulunduğu anlaşılmıştır. Araştırmada özellikle destekleyici, paylaşımcı, dönüşümcü ve etik liderlik davranışları sergileyen okul yöneticilerinin, öğretmenlerin olumsuz tutum ve davranış gösterme düzeylerini azalttığı görülmüştür. Okul müdürleri, okulun gelişimi sürecinde katkı vermek isteyen öğretmenleri destekleyebilir, yasal gücün yerine daha çok kendi etkileyici gücünü kullanabilir, okulda adaleti sağlayarak paylaşım ve güvene dayanan olumlu okul iklimi oluşturabilir.