Joseph Beuys’un çalışmalarında kendilik pratikleri ve özneleşme süreci

Abstract

1960’lı yıllarda avangart hareket olarak ortaya çıkan, Fluxus’un içinde yer almış Alman asıllı Joseph Beuys’un, sanat yaşantısı birçok açıdan değerlendirilmiştir. Çalışmalarında dilsel arketipleri ve okültizmi kullanan sanatçıyı, mitleştirip mesih konumuna getirenler kadar; piyasaya angaje olduğunu düşünüp eleştirenler de olmuştur. Bu makalede Beuys’un çalışmaları, kendisinin üretmiş olduğu Genişletilmiş Sanat ve Sosyal Heykel kavramlarının yanında Michel Foucault’ un aynı dönemlerde özne ve iktidar ilişkisini etik üzerinden ele aldığı “kendilik pratikleri” kavramı ile ilişkilendirilmektedir. İnsanın kendi içinde eylemle birlikte dönüşmesini amaçlayan bu kavramlar, kendisine, başkalarına ve dünyaya karşı yeni bir tutum oluşturmayı; etik bir alan açmayı hedeflemektedir. Çalışmada hayatını ve bedenini sanatının hem öznesi hem de nesnesi haline getiren sanatçının performanslarına odaklanılarak eylemin temelinde yer alan özne konusu tartışılmıştır. Beuys’un şaman ritüellerinden siyasete kadar uzanan sanat pratiklerinde kullandığı sembollerin ve dışavurumcu tavırla özneleşme sürecinin çağdaş sanattaki etkisine değinilmiştir. Bu durumun günümüz sanatında ortaya konan politik eylemlerin toplumsal muhalefet bağlamında nasıl bir direnç oluşturduğunun anlaşılması hedeflenmektedir.