Hintçe ve Türkçenin karşılaştırmalı bürün dizgeleri

Abstract

Evrensel olarak her dil sisteminin işleyişi belli başlı dizgelerden oluşmaktadır. Bunlardan biri olan ve sesbilimsel bir bileşen olan bürün (prosody) dizgesi, parçalı sesbirimlerin daha üstündeki ses-üstü olguları kapsamaktadır. İşlevsel olarak anlam ayırt edici olma özelliği taşıyabilen parçalarüstü sesbirimler her dilde var olmalarına karşın, dillerdeki farklı yapılanmalar sonucu, her dilde karşıtlık ilişkisi sergilemeyebilirler ve bu nedenle bürünbirim (prosedeme) olma özelliği de taşımazlar. Bu derleme yazısında Türkçe alanyazında ilk kez, Hintçe ve Türkçede yer alan parçalarüstü sesbirimlerden vurgu, süre, kavşak, ezgi ve odak sesbirimleri karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Böylelikle parçalarüstü sesbirimlerin bürünbirim olma koşullarının dilden dile nasıl değişiklik gösterebildiği betimlenmeye çalışılmış, gözlemlenen bulgular çerçevesinde, her iki dilin bürün dizgelerindeki benzerlik ve farklılıkların olası nedenleri tartışılmıştır.