Heuristic yaklaşım: keşfetme, deneyim, açıklama ve öz-yansıtıma dayalı bilimsel araştırma süreci

Abstract

Alanyazında heuristic yaklaşım için; sezgisel, buluşsal, keşifsel, bulgu bilim gibi farklı tanımlamalar kullanılmaktadır. İngilizcede bilinen ilk kullanımı 1821 yılına kadar uzanmaktadır ve Almanca heuristisch, Latince heuristicus ve kelimenin kökünü oluşturan Yunanca’da heureskein şeklinde kullanılmaktadır. Bununla beraber İngilizce bir kelime olan heuristic "keşfederek öğrenmek; kendi deneyimlerinden öğrenmek; deneysel yolla ve özellikle deneme yanılma yoluyla problemi çözmek veya keşfetmek" anlamına gelen "learning by discovering; learning from their own experiences; discovery or problem-solving by experimental and especiatly trial-and-error methods" ifadeleri ile tanımlanmaktadır. Heuristic yaklaşım, araştırma sürecine kendini adamayı gerektiren; anlamak ve keşfetmek için tasarlanmış araştırmacının kendisini araştırma sürecine dahil ederek kullandığı bir araştırma yöntemidir (Hiles, 2001; Patton, 2001). Heuristic yaklaşım araştırmacıyı araştırma sürecinden ayıran bir yaklaşım değildir; bunun tam tersi, araştırmacıyı araştırma sürecine deneyimlerini yansıtarak diğer paydaşlarla işbirliği halinde dahil eden bir yaklaşımdır. Bazı durumlarda araştırmacının konunun önemini ve anlamını keşfetmesi için araştırılan konu ile araştırmacının doğrudan teması gerekmektedir (Moustakas, 1990). Heuristic yaklaşım ölçümlerle değil anlamla; görünümle değil önemle; nicelikle değil nitelikle; davranışla değil anlamla ilgilenir (Douglass ve Moustakas, 1984). Heuristic yaklaşım, araştırmacının bir katılımcı olması açısından diğer yöntemlerden büyük ölçüde ayrılır (Djuraskovic ve Arthur, 2011). Bu yöntem olgu bilimin araştırma sürecine uyarlanmış bir şeklidir ve olgu bilimden farklı olarak araştırmacının doğrudan araştırma sürecine dahil olmasını gerektirir (Hiles, 2001). Bu çalışmada kapsamlı bir alanyazın taraması yapılarak ve araştırmacının uyguladığı bu yönteme ait deneyimleri yansıtılarak heuristic yaklaşımın tanımı, uygulama alanları, özellikleri, araştırmaya tasarımlanma şekli ve uygulama adımlarına dair açıklamalarda bulunulmuştur.