Türkiye'de kalkınma planlarındaki kentleşme politikasında yaşanan değişimlerin incelenmesi

Abstract

Kalkınma planları, Türkiye'nin kentsel büyüme ve gelişim stratejilerini belirleyen temel belgelerden birisidir. Ayrıca, kalkınma planları ülkelerin üst politika belgeleri olarak kentleşme politikalarının temel yönleri ve stratejilerini belirlemiştir. Türkiye’de özellikle, Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983) ile birlikte kentleşme politikaları ile ilgili daha kapsamlı açıklamalar yer almaya başlamıştır. Bu araştırmada, kalkınma planlarının kentleşme politika yapımındaki önemi ve Türkiye’deki kalkınma planlarında benimsenmiş olan kentleşme politikalarının ana hatları incelenmektedir. Araştırmada ayrıca, ülkelerin kalkınma planları ile kentsel büyüme ve genişleme, altyapı ve hizmetler ile çevresel sürdürülebilirlik politikaları arasındaki temel ilişkiden yola çıkılarak ilgili politikalar değerlendirilmekte ve eksiklikler tespit edilmektedir. Türkiye'de kentleşme süreci ile kalkınma planları arasındaki ilişkiler ele alındıktan sonra, birinci kalkınma planından on ikinci kalkınma planına kadar ki süreçte kentleşme politikalarının yukarıda ifade edilen eksene göre nasıl uygulandığı incelenmiştir. Araştırma kapsamında doküman incelemesi yoluyla ilgili kalkınma planları ele alınmıştır. Bu doğrultuda, Türkiye’deki kalkınma planlarında kentleşme politikalarının geçmişten günümüze ne ölçüde değişiklik gösterdiği incelenerek elde edilen bulgular ışığında tartışmalar gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, bölge planları, çevre düzeni planları, imar planları ve stratejik planların, kalkınma planları doğrultusunda şekillenen kentsel politikaların uygulanmasında önemli rol oynadıkları vurgulanmaktadır. Sonuç itibariyle, kalkınma planlarında kentleşme olgusu daha kapsamlı bir şekilde ele alınmasına rağmen, kentleşme politikalarındaki genel eksiklikler belirtilmiştir. Ayrıca, kalkınma planlarının kentleşme üzerindeki etkileri, Türkiye’nin kentsel sorunlarını çözmede önemli bir araç olmaya devam etmektedir.