Yüze kozmetik müdahale pratik alanında tıp-piyasa-siyaset ilişkiselliği

Abstract

Neoliberal iktisadın kamu hizmetini bir piyasa ilişkisine dönüştürmesi sonucunda, dünyanın birçok yerinde olduğu gibi, Türkiye’de de sağlık alanı önemli ölçüde kapitalist bir anlayışla yeniden yapılandırılmıştır. Bu süreçle uyumlu olarak, sınırları bilimsel ölçütlerle oluştuğu varsayılan tıp uzmanlık dalları, özellikle değişim değeri yüksek, rekabetçi karaktere sahip, serbest piyasa metâı olabilen işlemlerin yetki sınırlarındaki çatışmalar nedeniyle tartışmalı hâle gelmektedir. Teknolojik yeniliklerin de katkısıyla, tıp uzmanlık alanlarının yapılanmış yetki sınırları hem bilimsel anlamda hem pratikte belirsiz bir alan oluşturmaktadır. Sağlığın rekabetçi piyasa cinsinden tanımlanması, daha önce birbirlerinin pratik alanına yaygın olarak girmeyen tıp uzmanlık dallarının, bu sınırları sıklıkla ihlal etmesi sonucunu doğurmuştur. Tıp uzmanlık dallarının yetki çatışmaları bedenin birçok bölümünde mevcuttur. Ancak bunların arasında, kozmetik yönelimi olan işlemler daha belirgin çatışmalara neden olmaktadır. Kozmetik yönelimli tıbbî işlemlerin önemli bir kısmı yüz üzerinde yapılmaktadır. Bu nedenle, yüze müdahale etme yetkisine sahip başlıca üç tıp uzmanlık dalının (Dermatoloji, K.B.B., Plastik Cerrahi) temsilcilerinin, yetki sınırı ihlalleri konusundaki deneyimlerini anlamaya yönelik bir araştırma tasarlayıp yürüttük. Araştırma sonucunda, karmaşık ve belirsiz bir yüze müdahale pratik alanının varlığı ortaya konmuştur. Alanın belirsizliği, istenmeyen ya da öngörülmeyen bir sonuç değil, neoliberal sağlık piyasasının çalışma mantığı olarak teşhis edilmiştir. Yüzün araştırma sahası olarak seçilmesinin bir diğer önemli nedeni, akışkan modernlik ortamında görselliğin bir hakikat rejimi hâline gelmesi, görünümün, varoluşun kendisine dönüşmesi olarak ayrıştırılabilir. Bu makale, belirsizliğin temel ilke olduğu yüze müdahale pratik alanındaki aktörlerin yalnızca tıp uzmanları olmadığını, bir dizi ekonomik ve siyasî aktörün de bu karmaşık ilişkiler ağının bileşenleri olduğunu tartışmaktadır.