Michel Foucault’da iktidar–disiplin ilişkisi ve zamansallaştırma

Abstract

İnsan deneyimi sosyal süreçler ve dinamiklerle şekillenir, bu da toplumsal değişim, kimlikler ve öznellik ifadeleri üzerinde etkili olur. Toplumların zamanı kavrama ve deneyimleme biçimleri de bu ilişkilerle yorumlanabilir. Bu anlamda zaman toplumların onu kavrama ve kullanma biçimlerine göre farklılaşması durumu zamansallığı ortaya çıkarır. Zamansallaştırma (temporalization) sosyal sistemde önemli bir kavramdır ve iktidar ile toplum arasındaki ilişkiyi etkiler. Özellikle Avrupa sömürgeciliği döneminde zamansallaştırma, yerlilerin boyunduruk altına alınmasında direnişi kırmak için araç olarak kullanılmıştır. Michel Foucault’nun çalışmaları, modern toplumlarda iktidarın bilgi, gözetim ve normlar aracılığıyla işlediğini savunur ve zamansallaştırma kavramı bu bağlamda merkezi bir rol oynar. Foucault'ya göre, zamanın iktidar tarafından düzenlenmesi, bireylerin davranışlarını ve düşüncelerini denetlemek için kullanılır. Zamansallaştırma bireylerin özgürlüğünü sınırlar, yabancılaşma ve güçsüzlük hissi oluşturur. Foucault, modern toplumlarda zamansallığın bireyler üzerindeki etkilerini analiz ederek, zamanın disiplin ve kontrol aracı olarak nasıl kullanıldığını göstermiştir. Foucault açısından modernite ile birlikte zamanın yönetilmesi, bireylerin disipline edilmesi ve toplumsal ritimlerin kontrolü bakımından önem kazanmıştır. Bu süreçte teknolojik gelişmeler de zamansal disiplini artırmış ve zamanın yönetimi iktidarın bir aracı haline gelmiştir. Bu çalışmada Focault’nun iktidar-disiplin ilişkisi içerisinde zamansallık görüşleri ve zaman üzerine ortaya konmuş sosyolojik ve felsefi düşünceler içerisindeki yeri ele alınmaya çalışılacaktır.