Hayat bilgisi dersinin öğrencilere çevre bilinci kazandırma düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri

Abstract

Çevre sorunları, insanların çevre ile ilgili bilinçsizliğinden, bilinçsizliğin doğurduğu olumsuz tutum ve davranışlardan ve insanlara kazandırılamamış değerler ve ahlak sisteminden kaynaklanmaktadır. Çevre sorunlarının gerek daha ileri boyutlara ulaşmasını önlemek gerekse çözümlenmesini sağlamak ilköğretimden başlayarak öğrencilere çevre bilinci kazandırılmasıyla olanaklıdır. İlköğretimde edinilen bilgi, beceri ve tutumların bireyin daha sonraki yaşamının temelini oluşturması nedeniyle ilköğretim, öğrencilere çevre bilinci kazandırmada büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda öğrencilere çevre bilinci kazandırmada ilköğretim programında işlevsel olarak yararlanılan derslerden biri de Hayat Bilgisi dersidir. Bu araştırmanın amacı, Hayat Bilgisi dersinin öğrencilere çevre bilinci kazandırma düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşlerini belirleyebilmektir. Tarama modelinde, karma desenle gerçekleştirilmiş olan araştırma, Eskişehir ili Odunpazarı ilçesindeki eğitim bölgelerinden Karacahisar Eğitim Bölgesi, srettin Hoca Eğitim Bölgesi ve Porsuk Bey Eğitim Bölgesindeki 52 ilköğretim okulunda görev yapan ve üçüncü sınıfları okutan 103 sınıf öğretmeni ile bu okullarda öğrenim gören 478 üçüncü sınıf öğrencisinden elde edilen verilerle gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri, öğrenci ve öğretmen görüşlerini belirlemek üzere hazırlanan gerek kapalı uçlu gerek açık uçlu sorular içeren öğretmen anketi ve açık uçlu soru içeren öğrenci anketi kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmanın nicel verilerinin istatistiksel çözümlemesinde frekans ve yüzdelerden yararlanılırken, nitel verilerinin çözümlemesinde ise betimsel analiz tekniğinden yararlanılmıGtır. Araştırma sonucunda, sınıf öğretmenlerine göre Hayat Bilgisi Öğretim Programında yer alan çevre bilinci ile ilişkili kazanımlar yeterli düzeyde kazandırılmasına karşın Hayat Bilgisi dersi öğrencilere çevre bilinci kazandırma bakımından eksiklikler ve yetersizlikler içermektedir. Yine sınıf öğretmenlerine göre Hayat Bilgisi dersi kapsamında çevre bilinci kazandırmaya yönelik olarak en çok gerçekleştirilen etkinlik okul-sınıf-çevre temizliği etkinliği ve geri dönüşüm çalışmalarıdır. Bu etkinlikleri performans ve proje, araştırma / inceleme ve görsel sunu hazırlama ödevleri, görsel sunulardan (Belgesel/ Video/ CD/ Slâyt/ Fotoğraf vb.) yararlanılarak derslerin işlenmesi, geziler, afiş hazırlama ve fidan dikme etkinlikleri izlemektedir. Öğretmenlere göre öğrencilere çevre bilinci kazandırma bakımından Hayat Bilgisi dersinde en fazla uygulamaya yönelik sorunlar yaşanmakta; bu kapsamda malzeme ve materyallerin, uygulamaya yönelik etkinliklerin, uygulama alanlarının, süre ve sosyal olanakların yetersizliğinden kaynaklı sorunlar yer almaktadır. Öğrencilere çevre bilinci kazandırmada yaşanan diğer sorunlar ise ailelerin bilinçsizliği ve duyarsızlığı ile sosyal çevrede var olan olumsuz davranışlar ve tepkilerdir. Sınıf öğretmenlerine göre, Hayat Bilgisi dersinin öğrencilere çevre bilinci kazandırmada etkili olabilmesi için materyallerin artırılması, ders programının uygulamaya dönük olması, ailelerin bilinçlendirilmesi ve gezi-gözlem etkinliklerinin artırılması gerekmektedir. İlköğretim öğrencilerine göre günümüzde yaşanan başlıca çevre sorunu yerlere çöp atılmasıdır. Bunun yanı sıra fabrika bacaları ve arabaların egzozlarından çıkan dumanlarla havanın kirletilmesi, suların kirletilmesi, ağaçların kesilmesi ve geri dönüGüm atıklarının doğaya atılması, yaşanan çevre sorunları arasında yer almaktadır. İyi bir çevre için yapılması gerekenlerin başında da çöplerin yere atılmaması ya da çöp kutusuna atılması gelmektedir. Bunun yanı sıra fidan dikilmesi, ağaçlara zarar verilmemesi ve ağaçların kesilmemesi, çevreye zarar verenlerin uyarılması iyi bir çevre için yapılması gerekenler arasında yer almaktadır.