İlköğretim öğretmenleri için mesleki değerler ölçeğinin geliştirilmesi ve ilköğretim öğretmenlerinin mesleki değerlerinin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırmada, öğretmenlik mesleğinin mesleki değerlerinin belirlenmesi, belirlenen mesleki değerlere ilişkin ilköğretim öğretmenlerine yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçme aracının geliştirilmesi ve ilköğretim öğretmenlerinin mesleki değerleresahip olma durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, aynı olguya ilişkin nicel ve nitel yöntemlerin bir arada kullanıldığı Karma Yöntem ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma, her bir alt amaç için ayrı ayrı ve sırasıyla, karma yöntem desenlerinden “Eşzamanlı Dönüştürücü Desen”, “Sıralı Keşfedici Desen, “Sıralı Açıklayıcı Desen” ve “Eşzamanlı Çeşitleme Deseni” ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, öğretmenlerin mesleki değerlerine ilişkin kuramsal çerçevenin belirlenmesi için dört ayrı çalışma grubu oluşturulmuştur. Nicel verilerin toplandığı çalışma evrenlerini, eğitim fakültelerinde görev yapan ve değer eğitimi konularında bilimsel çalışmalar yürüten toplam 53 öğretim üyesi ile eğitim fakültelerinde görev yapmakta olan toplam 421 öğretim üyesi; nitel verilerin toplandığı çalışma gruplarını, ilköğretim okullarında görev yapmakta olan Fen ve Teknoloji, Matematik, Türkçe, Sosyal ve Sınıf öğretmenlerinden oluşan toplam 109 öğretmen ile Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde Sosyal Bilgiler ve Sınıf Öğretmenliği Programı’nda öğrenim gören toplam 43 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada, öğretmenlerin mesleki değer düzeylerini belirlemek amacıyla oluşturulan hedef evreni, Türkiye’deki resmi ilköğretim okullarında görev yapan Fen ve Teknoloji, Matematik, Sınıf, Sosyal Bilgiler ve Türkçe branşlarından toplam 96.966 öğretmen; örneklemi ise bu hedef kitleyi temsil edeceği varsayılan ve “il ve branş” değişkenlerine göre dağılımı Tabakalı Örnekleme Yöntemi ile belirlenen 383 kişi oluşturmaktadır. Araştırmada nicel verilerin toplanması için araştırmacı tarafından geliştirilen “Öğretmenlerin Sahip Olmaları Gereken Değerler Anketi-1 ve 2” ile “Öğretmen Mesleki Değerler Ölçeği” (ÖMDÖ); nitel verilerin toplanması için “Öğretmenlerin Mesleki Değerlerini Belirlemeye Yönelik Kompozisyon Formu” ile “Öğretmenlerin, Meslektaşlarının Mesleki Değerleri ile İlgili Görüşlerini Belirleme Anketi” kullanılmıştır. Öğretmenlerin mesleki değerlerini belirlemek için geliştirilen “Öğretmenlerin Sahip Olmaları Gereken Değerler Anketi-1 ve 2”den elde edilen veriler betimsel istatis tik teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Öğretmenlerin mesleki değerlere sahip olma düzeylerini belirlemek için geliştirilen ÖMDÖ’nüngeçerlik çalışmaları kapsamında; öncelikle açımlayıcı faktör analizi yapılarak yapı geçerliği belirlenmiş, ardından benzer ölçekler geçerliğini belirlemeye dönük çalışmalar yapılmış ve son olarak geliştirilen ölçeğin bir model olarak doğrulanıp doğrulanmadığını test etmek amacıyla doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. ÖMDÖ’nün güvenirliğini incelemek için ise iç tutarlılık katsayısı, madde-toplam korelasyonu, uç grupların karşılaştırılması ve test yarılama yönteminden yararlanılmıştır. Öğretmenlerin mesleki değerlere sahip olma düzeylerini belirlemek için ÖMDÖ’ye verdikleri yanıtlar betimsel istatistik teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Öğretmenlerin mesleki değerlere sahip olma düzeylerinin bazı değişkenlere göre karşılaştırılması, bağımsız örneklemler için t testi, tek yönlü varyans analizi ve Kruskall Wallis H Testi ile yapılmıştır. Nitel verilerin analizi is içerik analizi yaklaşımına göre analiz edilmiştir.