Sanat eğitimi ve sanat eleştirisi : Türkiye'de görsel sanatlar öğretmeni yetiştiren kurumlar örneği

Abstract

Günümüzde sanat alanında yaşanılan değerler karmaşası göz önünde bulundurulduğunda bu karmaşayı değerlendirebilme, anlamlandırabilme ve bunu doğruaktarabilme sanat eğitiminin önemli sorunlarından biridir. Bu soruna yönelik etkin çözümlerden biri sanat eleştirisi dersinin yetkin bir sekilde gerçekleştirilmesidir. Sanat eleştirisinin çok boyutluluğu, sanatın günümüzde yeni ifade olanakları ile sınırlarını genişletmesi ve buna bağlı olarak sanat eleştirisi yöntem ve yaklaşımlarının çeşitlenmesi bu dersin içeriğine ve yöntemine dikkatli bir bakışı gerekli kılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda şekillendirilen bu tez çalısması; Türkiye’deki Resim-İş Öğretmenliği Lisans Programlarındaki (RİÖLP) mevcut şartların bu dersin gerekliliklerini ne ölçüde karşıladığını, yaşanan bu değişimlere ne ölçüde cevap verebildiğini, mevcut şartlar dışında ne gibi ihtiyaçların var olduğunu saptamaya yönelik bir nitel araştırmayı ve sanat elestirisini birçok yönüyle ele alan kapsamlı bir literatür taramasını içermektedir. Nitel araştırma kısmında betimsel araştırma yöntemlerden biri olan tarama modeli araştırma modeli olarak benimsenmiş ve veri toplama aracı olarak da çalısmanın Türkiye genelini kapsaması nedeniyle anket uygulaması yapılmıştır. Araştırmanın evrenini 2007–2008 eğitim-öğretim yılında RİÖLP’nda sanat eleştirisi dersini veren öğretim elemanları oluşturmuştur. Çalışma sonunda evrenin %92’lik bir çoğunluğu temsil edilmiş ve elde edilen bulgular yorumlanarak, sanat eleştirisi dersinin geliştirilmesine dair öneriler getirilmiştir. Araştırmanın kuramsal kısmında ise öncelikle eleştiri kavramı üzerinde durularak, eleştirel bakışın gerekliliğinin altı çizilmiş, sanat eleştirisi kavramı ele alınarak, ülkemizde ve dünyada sanat eleştirisinin tarihsel süreç içerisindeki gelişimi irdelenmiş ve günümüz sanat eleştirisi ve sorunları üzerinde de durulmuştur. Ayrıca sanat eleştirisi türlerine ve yöntemlerine değinilerek, sanata eleştirel yaklaşım farklılıklarına ve olanaklarına örnekler verilmiş, böylelikle de bu derste faydalanabilinecek kapsamlı bir kaynak ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırma verilerinden elde edilen bulgular doğrultusunda ortaya çıkan sonuçlardan bazıları ise su şekildedir; sanat eleştirisi dersi için faydalanılabilecek yazılı ya da görsel kaynağa sahip bölüm ya da üniversite kütüphanesi çoğunlukla vardır, buna karsın bu kaynaklar yetersiz görülmektedir. Sanat eleştirisi dersi için gerekli teknik donanımın yeterli düzeyde mevcut bulunduğu çoğunlukla belirtilmektedir. Öğretim elemanlarının çoğuna göre öğrenciler bu olanaklardan faydalanmakla birlikte bu yeterli düzeyde olmamaktadır ve ders kapsamında müze, galeri, sanat merkezi, bienal gibi sergileme mekanlarına kısmen ulaşılabilmektedir. Sanat eleştirisi dersinin haftalık olarak programda en az 3 saat, yıllık programda ise en az 2 yarıyıl yer alması gerektiği fikri öne çıkmaktadır. Öğretim elamanlarının çoğuna göre bu dersin içeriği, öğrencilerin sanatsal gelişimi açısından ve sanat eğitimcisi yetiştirme bağlamında kısmen yeterli olmaktadır. Ancak güncel sanatın değerlendirilmesi açısından yeterli bulunmamaktadır. Öğretim elemanlarının sanat eleştirisi dersinde ele aldıkları eserleri daha çok kendi önem kriterlerine göre, daha sonra ise kronolojik olarak belirledikleri ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte en son tercih kriterinin öğrenci istekleri olduğu görülmüştür. Bu ders için en çok tercih edilen yöntem ise; eser üzerinden karşılıklı tartışma şeklinde fikirlerin ortaya konmasıdır. Yine öğretim elemanlarının çoğunluğuna göre Türkiye’de sanat eleştirisi dersinin daha yetkin yürütülebilmesi için bu alanda lisans ve lisansüstü düzeyde bir bölüm ya da programa kesinlikle ihtiyaç vardır.