Belgesel fotoğrafın propagandacı tavrı : AFSAD Fotoğraf Dergisi'ndeki işçi fotoğraflarının incelenmesi : (1978-1979)

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'de gerek sosyal gerek siyasi ve ekonomik köklü değişimlerin yaşandığı 1970'li yıllarda faaliyet göstermiş AFSAD'ın (Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneği), 1978 yılında çıkardığı Fotoğraf Dergisi'nin incelenmesini kapsamaktadır. Türkiye'nin içinde bulunduğu çatışma ortamında resmi ideolojiye muhalif olan bu dergi, işçi haklarına, sosyalizm umuduna, 1 Mayıs övgülerine ve işlenen cinayetlere yer vermiştir. Bu çalışma ile Fotoğraf Dergisi'nin, salt fotoğraf ile ilgili teknik ve kuramsal yazıları değil, taraf tutan ve politik propaganda niteliğindeki sloganları ve ideolojik sembolleri de kullandığı ve fotoğraf dergisinin 1978-1980 yılları arasında politik propaganda yapmış bir karşı propagandist olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde propaganda konusu işlenmiştir. Propagandalar, yapıldıkları ülkelerin egemen siyasal, ekonomik, felsefi ideolojileriyle mevcut ekonomik ve teknolojik güç seviyelerine göre değişiklik göstermektedir. Her hedef kitleye yönelik farklı propaganda türü ve tekniği uygulanmaktadır. Kitle iletişim araçları ve sanat propaganda için vazgeçilmez araçlardır. Propaganda aracı olarak kullanılan fotoğraf ise ikinci bölümün konusudur. Görüntü üzerinden biçimlenen simge ve semboller, gerçekliği pekiştirmesi ve inandırıcılığı arttırması nedeniyle propaganda tarihinde oldukça sık kullanılmıştır. Simgelerle yaratılan görsel kültür gerek politik gerek sosyolojik ortamlarda, fotoğraf aracılığıyla hem toplumun devamını sağlarken hemde toplum eleştiri ve direnişinin göstergelerini oluşturur. Böylelikle fotoğraflar, hem tarihi bir belge hem de sistemli bir propaganda aracı olabilmektedirler. Üçüncü bölümde ise 1970'li yılların siyasi, ekonomik ve sosyal yapılanmasına değinerek,dönemin fotoğrafı incelenmeye çalışılmıştır. AFSAD'ın kuruluşu, siyasal vizyonu, fotoğrafa bakışı ve Fotoğraf dergisinin oluşumuna yer verilmiştir. İlk kez Kasım 1978 yılında yayınlanan, ekonomik zorluklar ve baskılar nedeniyle Kasım 1979'a kadar çıkan dergide yer alan işçi fotoğrafları değerlendirilmiştir. İşçi fotoğrafları sol ideolojinin yayılmasında, işçi örgütlenmelerinde ve bilinçlendirilmelerinde kullanılmıştır. Miting fotoğraflarından, çalışan işçi fotoğraflarına kadar tüm işçi fotoğraflarında, ikonlar, mitler ve yananlam örgüleri aracılığıyla ideolojik iletiler oluşturulmuş, izleyici kitlesine sunulmuştur. Bu fotoğraflar metinlerle desteklenmiş, sol merkezli, işçiden yana ideolojik tavır propagandacı bir üslupla ortaya konulmuştur.