Avrupa Birliği ve Türkiye'de yatırımlarda devlet yardımları

Abstract

Gümrük Birliği (GB) sürecine kısa bir süre kala sanayi kesimini ilgilendiren konulardan birisi de, GB sonrası teşvik politikalarının ne tür bir değişimin içine gireceği olmuştur. Bu tez de teşviklerin veya devlet yardımlarının GB'den ne şekilde etkileneceği ortaya koymaya çalışılmıştır. Avrupa Birliği (AB)'nde yatırımlara yönelik ulusal destekler AB hukuku içinde ortak denetim altına alınmışlardır. Ortak Pazarın işleyişine zarar vermeyecek şekilde disipline edilmiştir. Dolayısıyla AB'de devlet yardımları tamamen yasaklanmamakta sadece kontrol altına alınmaktadır. Öngörülen devlet yardımları ülkelerarası ticareti etkilemediği sürece ulusal ekonomi ile sınırlı olduğu sürece aykırılık teşkil etmemektedir. AB'de yardımlar bölgesel, sektörel, sosyal amaçlı ekonomideki ciddi aksaklıklara, firma ölçeklerine göre çeşitlilik göstermektedir. Kısacası Birlik'de yardımlar uluslararası ticarete zarar vermediği sürece oldukça yaygın kullanılan bir ekonomi politikası durumundadır. Türkiye bu gün AB ile ortaklık ilişkisini her geçen gün sıkılaştıran bir ülkedir. AB standartlarında ''en az gelişmişlik düzeyindeki bölge'' statüsündeki ülkemizde yatırımlara verilen yüksek oranlı destekler bu statü nedeniyle devam edecek görünmektedir. Ancak bu yardımlar GB sonrası gelişmiş yöreler dışındaki (İstanbul, Kocaeli) bölgelerde sürebilecektir. Ancak yardımların dozu ülkelerarası ticaretin sübvansesi şeklinde olmayacaktır. Türkiye'de 1995'e kadar dağınık bir yapı gösteren teşvik politikaları, 1995 yılında yürürlüğe giren tebliğ ile başlığından başlamak üzere bir değişim içine girmiştir. Bu girilen değişimde AB normlarına yaklaşma temel hedeftir. Bu itibarla daha selektif, bölgesel ve sektörlere dönük bir sisteme doğru gidilmektedir. Böylece bir yandan uluslararası nitelikte bir teşvik sistemine geçilirken diğer taraftan devler yardımlarındaki niteliğin arttırılması da amaçlanmaktadır. GB sonrası ve tam üyelik sınırlarına yaklaşıldıkça Türkiye yatırımlara uygulanan teşvik sistemide Birlik paraleline getirilerek uluslararası ticaretin rekabeti bozucu niteliklerinden arındırılacaktır.