İstanbul kekiği (Origanum vulgare L. subsp. hirtum) populasyonlarında farklı biçim zamanlarının verim ve kaliteye etkileri

Abstract

Baharat ve uçucu yağ sanayi içîn ekonomik önemi bulunan İstanbul kekiği {Origanum vulgare h. subsp. hirtum) ülkemizde çoğunlukla doğadan temin edilmektedir. Doğada populasyon halinde bulunan bitkilerde özellikle kalite açısından büyük bir varyasyon söz konusudur. İstenen kalitede homojen ürüne ulaşabilmek ve d bağımlılığı azaltmak için bitkinin kültüre ahnması ve ıslahının yapılması gereklidir. Bu çalışma 2003-2004 yılları arasında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü deneme alanlarında İstanbul kekiği (Origanum vulgare L. subsp. hirtum) bitkisinde farklı populasyonlardan örneklenen bitkilerin verim ve kalite özelliklerini belirlemek amacıyla 2 yıl süre ile yürütülmüştür. 3 ilde (Balıkesir, Bursa, Çanakkale) 10 farklı lokasyondan tohum temin edilerek yetiştirilen bitkilerde kalitenin populasyona ve biçim zamanına göre (çiçeklenme öncesi, çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme) değişimleri araştırılmıştır. Ayrıca populasyonlann kendi içlerinde kemotipik varyasyon olup olmadığı da tek bitkiler seçilerek incelenmiştir. Populasyon içi tek bitki değerlendirmelerinde uçucu yağ oranı %3.2-6.5, uçucu yağda timol oranı %0.2 ile 82.3, karvakrol oranı ise %1.9 ile 88.6 arasında değişim göstermiştir. Populasyonlar içi değerlendirmede 10 populasyonun 3'ünde kemotipik; yapısı farklı bitkiler gözlenmiştir. Ölçülen karakterler açısından farklı biçim zamanlarının ve farklı populasyonlann İstanbul kekiği (Origanum vulgare L. subsp. hirtum) bitkisinin verim ve kalitesi üzerine etkisi istatistiki açıdan önemli bulunmuştur. En yüksek droğ yaprak verimi 380.7 kg/da ile 9 no' lu populasyondan ve 2004 yılı tam çiçeklenme biçiminde, en yüksek uçucu yağ oranı ise %6.192 ile 5 no' lu populasyondan 2004 yılı tam çiçeklenme biçiminde elde edilmiştir.

Istanbul kekiği plants {Origanum vulgare L. subsp. hirtum) have an important role of culinary spice and volatile oil industry and is commonly provide from nature in our country. Plants are present in case of population and there was great variation between plant particularly quality features. Therefore the selection breeding and cultivated plants were required to improve quality of desirable featured plants and to reduce dependence of nature. This research was conducted out in research area of AtatÜrk Central Horticultural Research Institute using Istanbul kekiği plants (Origanum vulgare L. subsp. hirtum) during two year to determine yield and quality features of origanum plants sampled ten different population. In this research, plants were provided by 10 different location of three city (Balıkesir, Bursa, Çanakkale) and quality changes of plant according to population and harvest date(before and onset of inflorescence and fullblooming) was studied. And also, intraspesifie chemotipic variation of population was research via single plant selection. According to, evaluation of single plant into populations, yield of essential oil was 3.2-6.5%, thymol rates in volatile oil was between 0,2 and 82.3%, rate of carvacrol was 1.9-88.6%. The results of evaluation into populations was shown that different chemotipic texture were obtained in plants of 3 populations in total 10 populations. As a results.of measured characters, the effect of different cutting time and populations variation on yield and quality features of Istanbul kekiği plants were statically important. The yield of drog leaf was the highest in population of number 9 and the highest volatile oil composition were obtained in population of number 5 with 6.192 percent at the date of full blooming in 2004.