Yetersizliği olan bireylerle yapılmış ve kendini yönetme stratejilerinin kullanıldığı tek denekli araştırmaların incelenmesi: Bir meta-analiz çalışması

Abstract

Yetersizliği olan bireyler toplumda yer alabilmek için kendi davranışlarını kontrol etmeyi öğrenmeye gereksinim duyarlar. Bu amaçla geliştirilen kendini yönetme stratejileri; kendine önuyaran verme, kendine yönerge verme, kendini izleme, kendini değerlendirme ve kendini pekiştirmeyi içerir. Alanyazında kendini yönetme stratejilerinin yetersizliği olan bireylere çeşitli davranışları kazandırmada etkili olduğuna ilişkin araştırma bulguları yer almaktadır. Bu çalışmada; 1999-2008 yılları arasında hakemli dergilerde yayımlanan, kendini yönetme stratejileri kullanılarak gerçekleştirilmiş 40 adet tek denekli araştırma makalesi incelenmiştir. Makaleler, öncelikle betimsel olarak analiz edilmiş; daha sonra etki büyüklüğü hesaplaması ile meta-analiz kullanılarak incelenmiştir. Betimsel analiz bulguları incelendiğinde, en fazla kullanılan stratejinin kendini izleme olduğu, stratejilerin çoğunlukla okul çağı olarak adlandırılan 7-17 yaş arasındaki bireyler için kullanıldığı görülmektedir. İncelenen araştırmalarda elde edilen etki büyüklüğünün artırılmak istenen davranışlara yönelik ortalama %87,23, azaltılmak istenen davranışlara yönelik ortalama %43,96 olduğu bulunmuştur. Etki büyüklüğü bulgularına göre, kendini yönetme stratejilerinin artırılmak istenen davranışlarda etkili olduğunu, azaltılmak istenen davranışlarda ise şüpheli/kararsız olduğunu söylemek mümkündür. Çalışmada, incelenen araştırmalara ilişkin betimsel analiz ve meta-analiz bulguları yorumlanmış, alanyazın dikkate alınarak tartışılmış, uygulama ve ileri araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Individuals with disabilities need to learn to control their own behaviors to rank among in the community. Selfmanagement strategies are developed for this purpose. These strategies include antecedent cue regulation, self-instruction, self-monitoring, self-evaluation, and self-reinforcement. In the literature, there are researches about the effectiveness of self-management strategies on teaching various behaviors to individuals with disabilities. In this study 40 single-subject research articles conducted with individuals with disabilities and published in peer-reviewed journals in between 1999-2008 have been examined. Articles primarily have been descriptively analyzed and then examined by use of meta-analysis as the computation of effect-size. Examining the findings of the descriptive analysis, it is found out that the most commonly used strategy is self-monitoring and strategies are mostly used for people aged between 7 and 17, which is referred to as school age. The PND score obtained in the studies that were examined was found as 87.23% on average for the behaviors that were wished to be increased, compared with PZD score an average of 43.96% for the behaviors that were desired to be decreased. According to the PND and PZD scores, it is possible to say that self-management strategies are effective for those behaviors that are desired to be increased, but they are doubtful/unstable in managing behaviors that are desired to be decreased. Findings have been interpreted and discussed by considering the literature and suggestions have been submitted for the implications and future researches.