Çocuk resimlerinin analizinde göstergebilimsel bir yaklaşım

Abstract

Birçok iletişim dilinin çözümlenmesinde kullanılan göstergebilim, incelediği alanın içerdiği alt sistemleri belirleyerek kendine özgü işleyiş kurallarının betimlenmesine yardımcı olur. Sanatın da bir iletişim dili olduğu düşünüldüğünde çocuğun sanat eğitimindeki ürünlerinin çözümlenmesinde bu yaklaşımdan yararlanılabilir. İlköğretim öğrencilerinin çizdikleri resimlerin göstergebilimsel yaklaşımla incelenmesini amaçlayan bu araştırma sanat temelli araştırma yöntemiyle desenlenmiş, göstergebilimsel yaklaşımla analiz edilmiştir. Araştırma, 2010-2011 öğretim yılı bahar döneminde Eskişehir il merkezindeki biri alt sosyo-ekonomik, diğeri üst sosyo-ekonomik olmak üzere iki ilköğretim okulunun 3. sınıfında, Görsel Sanatlar dersinde uygulanmıştır. Toplam 26 öğrenci üzerinde gerçekleştirilen araştırmada, öğrencilere verilen bir kavrama ilişkin resim çizmeleri istenmiştir. Araştırmanın verileri öğrencilerin yaptıkları resimler ile bu resimler üzerine yapılan klinik görüşmelerle toplanmıştır. Araştırmanın sonucunda, öğrencilerin resimlerine ilişkin yapılan göstergebilimsel analizin psikolojik betimlemelerin yanı sıra zihinsel gelişim süreçlerini de izleyebilecek bir yaklaşım olduğu; nesnelerin düz anlamları ile neden-sonuç ilişkisine dayalı anlamlarını daha çok alt sosyo-ekonomik düzeydeki okul öğrencilerinin kullandığı, sembolik anlamları ise daha çok üst sosyo-ekonomik düzeydeki okul öğrencilerinin tercih ettikleri görülmüştür. Bu bağlamda, göstergebilimsel yaklaşım, öğrencilerin resimlerini analiz ederken onların çevreye bakış açıları ile iç dünyalarını anlamlandırmada ve zihinsel süreçlerini izlemede hem eğitimcilerin hem de ailelerin kullandıkları tanı tekniklerini çeşitlendirmek için etkili bir yaklaşım olarak ele alınabilir.

Semiotics, which is used for the analysis of a number of communication languages, helps describe the specific operational rules by determining the sub-systems included in the field it examines. Considering that art is a communication language, this approach could be used in analyzing children's products in art education. The present study aiming at examining primary school students' drawings with a semiotic approach was designed via the art-based research method, and the drawings were analyzed through the semiotic approach. The study was conducted in the primary school 3rd grade course of Visual Arts at two primary schools, one of which had students with lower socio-economic status, and the other had students with higher socio-economic status in the central town of Eskişehir in the spring term of 2010-2011 academic year. The study was carried out with a total of 26 students, and the participants were asked to draw a picture regarding a concept. The research data were collected via the students' drawings and via the clinical interviews held with the students regarding their drawings. At the end of the study, it was found out that the semiotic analysis conducted regarding the students' drawings was not only a tool that helped make psychological descriptions but also an approach that allowed following their mental development processes; that mostly the students attending the school from the lower socio-economic status used both the direct meanings of objects and their meanings based on reason-result relationships; and the symbolic meanings of objects were mostly favored by students attending the school from the higher socio-economic status. In this respect, the semiotic approach could be considered as an effective way to diversify the diagnostic techniques used both by educators and by parents to give meaning to students' inner-worlds and their viewpoints about the environment and to monitor their mental processes while analyzing students' drawings.