Sağlıkta dönüşüm ve yeni istihdam biçimleri : taşeron sağlık çalışanları üzerine sosyolojik bir inceleme

Abstract

Bu çalışma kamu sağlık hizmetlerinde esnek istihdam politikalarından biri olan taşeronla çalışma biçiminin sağlık alanında asli işleri yapan sağlık çalışanları üzerinde ne gibi etkileri olduğunu analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, Fransız Düzenleme Okulu'nun kapitalist üretim sürecinin tarihsel gelişimine dair dönemselleştirmesine dayanılarak, kamu sağlık hizmetlerinin post-fordist dönemde geçirdiği dönüşümlerin personel istihdam politikaları üzerinden anlaşılmasına çalışılmıştır. Araştırmada nicel ve nitel araştırma yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bu amaçla Elazığ Fırat Üniversitesi, Fırat Tıp Hastanesinde hizmet alımı yoluyla istihdam edilen 120 sağlık çalışanına anket uygulanmış, 17 sağlık çalışanı ile de derinlemesine mülakat yapılarak sürecin bütünlüklü açıdan anlaşılmasına çalışılmıştır. Araştırma örneklem grubundaki sağlık çalışanlarının çoğunluğunun alt ve orta sınıfa dâhil ailelerden geldikleri ve işe giriş sürecinde ise sosyal sermayelerinin belirleyici olduğu görülmüştür. Araştırma grubundaki çalışanların kamuda kadrolu olarak işe girememelerinden kaynaklı geçici bir pozisyon olsa da bu işe girdikleri görülmüştür. Sağlıkta dönüşüm süreciyle birlikte çalışma süreçlerinin esnekleştiği; çalışanların iş yükleri ve baskılarının, çalışma saatlerinin arttığı söylenebilir. Diğer taraftan kamu sağlık hizmetlerinde etkinliğini arttırmak amacıyla uygulamaya giren performans sistemi, sağlık çalışanlarının çalışma koşullarını daha da kötüleştirmiştir. Taşeron sağlık çalışanlarının normalde sahip olmaları gereken; iş güvencesi ve daimi sözleşmelere sahip olmadıkları ve işverenlerin tehdit olarak gördüğü sendikal üyeliklerinin de bulunmadığı görülmüştür. Taşeron sağlık çalışanlarının çoğunun; aynı pozisyondaki kadrolu çalışanlarla aynı işi yapmalarına karşın, kadrolu çalışanların sahip oldukları; maaş, emeklilik, yıllık izin ve ücretli hastalık izni gibi haklara sahip olmadıkları görülmüştür. Çalışanların sağlıkta dönüşüm sürecini; sağlık hizmetlerinden faydalanan kesimler açısından çoğunlukla olumlu, kendileri açısından çoğunlukla olumsuz yansımaları olan bir süreç olarak gördükleri tespit edilmiştir.