AB’ye tam üyelik sürecinde aday ülkelerin insani gelişme, eğitim ve gelir indekslerinin çok amaçlı doğrusal programlama ile çoklu periyotlu olarak değerlendirilmesi

Abstract

Avrupa birliğine tam üye olmak aday statüsündeki ülkeler için oldukça önemlidir. Tam üyelik süreci uzun vadeli ekonomik ve sosyal reformlar gerektirmektedir. Avrupa Birliğine aday statüsünde olan ülkelerden hangisinin tam üyelik için hazır olduğunu belirlemek, bilimsel çalışmaların odaklandığı bir alan olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Avrupa Birliği’ne tam üye olmak için aday statüsünde olan ülkeleri insani gelişim, sağlık, eğitim ve sosyo-ekonomik standartların belirlenmesinde etkili olan değişkenler yoluyla karşılaştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda Avrupa birliğine tam üyelik sürecinde aday statüsünde olan Karadağ, Makedonya, Sırbistan ve Türkiye’nin 2005-2014 dönemi verileri analiz edilmiştir. Bir dizi kısıtlamalar kümesine bağlı olarak iki veya daha fazla birbiriyle çelişen amaçların arasında ödünleşmeler ile optimal bir çözüm sağlayan ve zaman boyutunu da ele alan çoklu periyotlu çok amaçlı programlama analizi yöntemi kullanılmıştır. Böylece, ağırlık sonuçlarına bağlı olarak, hangi ülkenin tam üyeliğine yakın olduğunu belirleyen bilimsel bir yaklaşım sunulmuştur.

The becoming a full member to the European Union is of great importance for the candidate countries, because the full membership is a long-term process that requires serious economic and social reforms. Determining which candidate is ready for full membership process has become an area where the focus of scientific studies is. The aim of this work is to compare the countries that are candidate status in order to become a full member of the European union by variables that are efficient in determining of human development, health, education and the socio-economic standards of them. In this process, the data up to 2014 from 2005 of the four candidate countries such as Montenegro, Macedonia, Serbia and Turkey in the process of full membership to the European union were dealt with. The multi objective linear programming based on multiple period, both providing an optimal solution and considering time dimension, by means of tradeoffs between two or more conflicting objectives depending on the series of restrictions, was used. As a result of, the findings weighting candidate countries in a manner that will simultaneously optimize all of the objectives emerged. Thus, as a depending on the weighting results, a scientific approach determining which country is close to full membership has been presented.