Türkiye'de Suriyeliler ve göç : gitme ve kalma konusunda karar alma süreçlerini etkileyen faktörler

Abstract

Bu tez çalışması, Türkiye'de yaşayan Suriyelilerin Türkiye'de kalma veya ülkelerine dönme eğilimlerini etkileyen faktörleri ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu amaçla göç kuramları üzerinde durulmuş ve dünyanın değişik yerlerindeki göç deneyimleri incelenmiştir. Literatürdeki bu tartışmalardan yola çıkarak Türkiye'deki Suriyelilerin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik koşullar incelenmiş, onların geriye dönüş veya Türkiye'de kalma kararlarını etkileyen dinmaikler ayrıntılı olarak ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışma, nitel yöntemle yapılmıştır. Bu amaçla Gaziantep ve İzmir'de 57 kişiyle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca Gaziantep'te iki, İzmir'de bir olmak üzere üç odak grup görüşmesi yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, farklı yaş ve gelir grubuna ait kişilerden oluşmaktadır. Katılımcılar, ülkelerindeki iç savaş, güvenlik eksikliği ve altyapının zarar görmesi sonucunda Türkiye'ye göç etmişlerdir. Gaziantep'teki katılımcılar, bu kenti güvenli ve yakın olması, akraba ve tanıdık olması, kültürel olarak yakın hissedilmesi ve istihdam olanakları nedeniyle tercih etmişlerdir. Katılımcıların İzmir'i tercih sebepleri olarak sosyal ağlardan alınan bilgi, istihdam imkânları ve Avrupa'ya gitmek için bu kentin önemli bir geçiş noktası olarak algılanması öne çıkmaktadır. Katılımcıların sosyal ağları sorunlarını çözme ve hayata tutunma konusunda etkin bir şekilde kullandıkları görülmüştür. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, güvenlik eksikliği ve istikrarsızlık geri dönüşlerin önündeki en büyük engellerdendir. Ayrıca yaşam şartları açısından Suriye ile Türkiye'yi kıyaslayan kimi görüşmeciler, Türkiye'de kalmanın daha doğru bir tercih olacağı yönünde görüş belirtmişlerdir. Bunun yanı sıra katılımcıların Türkiye'ye gelmeden önce sahip oldukları yaşam şartlarını Türkiye'deki şartlarla karşılaştırarak kalma yönünde eğilim gösterdikleri veya yeni bir yer arayışı içerisine girdikleri görülmüştür. Yaşam şartları açısından Suriye'ye göre kendilerini çok daha fazla olumsuz sosyal ve ekonomik koşullarda bulan kimi görüşmeciler ise Suriye'ye geri dönme eğilimde olduklarını belirtmişlerdir. Hedef ülkede geçirilen süre katılımcıların kalma eğilimlerini güçlendiren bir faktör olarak karşımıza çıkmıştır. Bekâr veya aileye herhangi bir şekilde ailelerine bağımlı olmayan kişilerin eğitimlerini sürdürme veya daha iyi yaşam olanaklarına kavuşma amaçlı Batı ülkelerine gitme arayışı söz konusudur. Erkek katılımcıların kadınlara göre daha fazla göç eğiliminde oldukları görülmüştür. Katılımcıların Türk toplumuyla aynı dini inançlara sahip olması, onların Türkiye'de kalma eğilimlerini güçlendiren önemli bir faktördür. Katılımcıların yaşadıkları dışlanma ve karşılaştıkları bürokratik engeller karşısında, Suriye'ye dönme veya başka bir ülkeye gitme konusunda arayışa girdikleri görülmüştür. Hukuki statü, katılımcıların karar verme durumlarını etkileyen önemli bir faktördür. Türkiye'nin Suriye'de belirli kentleri içine alan bir bölgeyi doğrudan kontrolü altına alması, katılımcıları geri dönüş konusunda bir beklentiye sevk ettiği belirlenmiştir. Katılımcıların Türkiye'deki siyasi gelişmelerden ve Suriyeliler üzerinde kamuoyunda yapılan tartışmalardan da etkilendiği özellikle seçim dönemlerinde bu tartışmalar karşısında belirli taktikler geliştirdikleri görülmüştür.