Monist ve dualist kuramlar ışığında uluslararası antlaşmaların Danıştay kararlarına etkisi

Abstract

Uluslararası hukuk ile ulusal hukuk arasında mevcut olan ilişkinin niteliği baştan itibaren tartışılan ve hala tam anlamıyla belirlenememiş bir olgudur. İlişkinin tespit edilme gayreti, uluslararası hukuk doktrininin önemini koruyan konularından olma özelliği göstermektedir. Uluslararası hukukun uygulama biçimlerinden biri olan uluslararası antlaşmaların ulusal hukuktaki yerinin belirlenmesi hususu devletlerin yükümlülükleri dahilinde olup uluslararası ilişkiler bakımından gün geçtikçe önem kazanmaktadır. İlişkinin ulusal hukuk boyutuyla yorumlanmasına yardımcı olmak amacıyla ortaya çıkan görüşler mevcuttur. Bu görüşlerden olan düalist görüş, bu hukuk sistemlerinin birbirinden ayrı iki farklı hukuk düzenleri olduğunu savunurken; monist görüş ise iki hukuk sisteminin aslında tek bir hukuk düzeninin bir parçası olduğu esasını benimsemektedir. Bu iki kuram incelendiğinde hukukumuzda tam anlamıyla olmasa da monist kurama yakın bir yaklaşım olduğu görülmektedir. Ancak bu durum mutlak özellik arz etmemekte, hukukumuzda yer yer düalist görüşlerin etkileri de görülmektedir. Uygulamada Danıştay kararlarında da benzer şekilde uygulanacak hukuka ilişkin değerlendirme yapılırken sadece uluslararası antlaşmaların isimleri zikredilerek ve konuyla ilgili monizm-dualizm ekseninde uygulanacak hukuka yönelik yorum yapılmaksızın karar tesisi yoluna gidilmektedir. Bu anlamda çalışmayla, önce klasik teorik görüşler ayrıntılı bir biçimde açıklanarak, uluslararası antlaşmalara uygulanması ve nihayet Danıştay’ın kararlarındaki uygulanacak hukukun tespiti hususundaki eğiliminin ne olduğu ortaya koyulmaya çalışılmıştır.