Uluslararası hukukta disiplinler arası işbirliğine önemli bir örnek: İran-ABD iddiaları hakem mahkemesi

Abstract

Kasım 1979’da İran ve ABD arasındaki, Tahran’da bulunan ABD büyükelçiliği baskını ve elçilik personelinin rehin alınması olayları ile başlayan, ardından ABD tarafından İran vatandaşlarına ait malvarlıklarına el konulması ve ticari ilişkilerin durdurulmasına yönelik bir dizi yaptırımın devreye girmesiyle şiddetlenen uyuşmazlık, Cezayir’in arabuluculuğunda kabul edilen Bildiriler ile Ocak 1981’de çözüm aşamasına taşınmıştır. İki egemen devlet arasında, önemli ulusal menfaatleri ihtiva eden çok boyutlu bir uyuşmazlığın, uluslararası kamu hukuku enstrümanlarıyla kurulan bir uluslararası mahkeme tarafından, uluslararası özel hukuk kişilerine ve özel hukuka ilişkin iddiaları da içerecek şekilde çözüme kavuşturulması, uyuşmazlıkların barışçıl çözümü bakımından olumlu bir adım olduğu kadar, kamu hukukunun ve özel hukukun tahkim alanındaki işbirliğini göstermektedir. Uluslararası tahkim, özellikle 20. yüzyılın sonlarına doğru uluslararası ticaret hukuku uygulamasının hakimiyeti altına girmiş ve literatürde uluslararası kamu hukuku tahkimine neredeyse rastlanamaz hale gelmiştir. Oysa her iki disiplinin kendi sınırları içerisindeki tahkim uygulaması arasında ne gibi bir ayrım olduğu hususu da ortaya konulmamıştır. Bu anlamda İran-ABD İddiaları Hakem Mahkemesi, kuruluşu, yargılama usulü ve kararlarının bakımından, uluslararası tahkimin, günümüz uluslararası kamu hukuku ve uluslararası özel hukuktaki görünümünü ve işbirliğini gösteren önemli bir örnektir.