Türkiye'deki toplam kalite yönetimi uygulamalarının endüstriyel kuruluşlarda çalışanlar üzerine etkileri : Eskişehir'de sosyolojik inceleme

Abstract

Toplam Kalite Yönetimi'nin (TKY) 1980'lerden itibaren hem yerel hem de küresel ölçekte yaygın şekilde uygulanması, TKY'nin iş sürecinin sistematik ölçüm ve kontrolü üzerinde yoğunlaşan "katı" ve eğitim, çalışan katılımı ve kültürel değişim gibi süreçlere yoğunlaşan "esnek" iki farklı tarzını ortaya çıkarmıştır. Kalite literatüründe, TKY uygulamalarının hem örgütlerde hiyerarşiyi azaltarak hem de eğitim, yükümlülük, yetkilendirme ve katılım gibi esnek öğeleri kullanarak çalışanların iş tatminini arttırdığı, başat iddialardan biri olarak ileri sürülmektedir. Bu tezin amacı, TKY'nin örgütlerdeki hiyerarşiyi azaltıp azaltmadığının ve yükümlülük, yetkilendirme ve katılım aracılığıyla çalışanların iş tatminini artırıp artırmadığının incelenmesidir. Çalışma, Eskişehir'de formal sektörde yer alan firmada yürütülmüş olan alan araştırmasına dayanmaktadır. Araştırmanın bulguları, TKY uygulamalarının örgütlerde hiyerarşiyi azaltmada genel olarak başarısız olduğunu göstermektedir. Bu örgütte uygulanan TKY teknikleri, işyerindeki birçok uygulamada kendini yeniden üreten yerel otokratik kültürle yoğun bir şekilde bütünleşmiştir. Bulgular ayrıca, otokratik kültürün örgütte yeniden üretimi nedeniyle TKY'nin yöneticiler ve işçiler arasındaki bizi onlar ayrımı olarak nitelendirilen ikiliği ortadan kaldıramadığını ve bunun sonucunda çalışan katılımını tam olarak gerçekleştiremediğini açığa çıkarmıştır. Çalışma, kalite literatüründe ileri sürüldüğünün aksine, TKY'nin işe ilişkin bir dizi uygulamada çalışanların tatmini üzerinde oldukça kısıtlı bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır.