Fen bilgisi öğretmenlerinin özel alan yeterlikleri bağlamında öz yeterlikleri

Abstract

Çağın gereklerine sahip bireyleri yetiştirebilmek için eğitim-öğretim sisteminde yapılan değişiklikler, öğretmenlerin sahip olması beklenen yeterliklerin belirlenmesi ihtiyacını açığa çıkarmıştır. 90’lı yılların sonlarında başlayan öğretmen yeterlikleri belirleme çalışmalarında genel yeterliklerin belirlenmesinin yanı sıra alana özgü yeterlikler de belirlenmiştir. Fen bilgisi özel alan yeterlikleri belirlenen bu alanlardan birisi olup fen bilgisi öğretmenleri ve öğretmen adaylarına mesleki gelişim hedeflerine ulaşmada bir kılavuz görevi görmektedir. Fen bilgisi öğretmenlerinin bu yeterliklere sahip olmaları kadar öğretimlerine yansıtmaya yönelik öz yeterlik inançlarının yüksek olması önemlidir. Bu çalışmada da fen bilgisi öğretmenlerinin özel alan yeterliklerine yönelik öz yeterliklerinin çeşitli değişkenler bağlamında tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma, karma yöntem araştırmalarından nicel ve nitel araştırma süreçlerinin beraber yürütüldüğü yakınsayan paralel desene göre yürütülmüştür. Çalışmanın nicel sürecinde yer alan Özel Alan Yeterliklerine Yönelik Öz Yeterlik Ölçeğine 91 öğretmen cevap verirken bu öğretmenlerden gönüllü olan 18 öğretmenle nitel süreci oluşturan yarı yapılandırılmış görüşmeler yürütülmüştür. Ölçekten elde edilen veriler istatistiki analize, görüşme sorularından elde edilen veriler ise betimsel analize tabi tutulmuştur. Ölçeğin mesleki gelişim boyutu hariç diğer alt boyutlarından elde edilen verilere göre fen bilgisi öğretmenlerinin öz yeterlikleri cinsiyet, hizmet yılı ve okulun konumu değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermezken mesleki gelişim alt boyutunda hizmet süresi daha az olan öğretmenler lehine farklılaşmaktadır. Deneyimi kısmen daha az olan bu öğretmenler görüşmelerde de mesleki gelişim temasına yönelik deneyimli öğretmenlere göre daha fazla görüş belirtmişlerdir. Çalışmanın genelinde, öğretmenlerin, öğretimi destekleme temasına yönelik öz yeterlik inanç puanları en yüksek olup görüşmelerden elde edilen verilerde de öğretmenlerin bu temaya yönelik daha fazla görüş ifade ettikleri belirlenmiştir. Öğretmenlerin öz yeterliklerinin özel alan yeterliklerini oluşturan yeterlik alanlarına göre farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır.