Türkiye ekonomisinde işlem maliyetleri: Kurumsal işleyişin toplumsal maliyeti üzerine bir deneme

Abstract

Rekabet güçlerini artırmayı hedefleyen firmalar maliyetlerini düşürme eğilimindedir. Üretilen ürünlerin halka daha da uygun fiyatlarla sunulması için işlem maliyetlerinin düşük olması gerekmektedir. Bu önemine rağmen işlem maliyetlerinin boyutunu ölçmek için çok az sayıda akademik çalışma yapılmıştır. ABD ekonomisi üzerine yapılan orijinal araştırmanın dışında, Avustralya, Arjantin, Yeni Zelanda, Polonya ve Bulgaristan gibi birkaç farklı ekonomi üzerinde yapılan araştırmalarda işlem maliyetleri ölçülmeye çalışılmıştır. Bu çalışma, 2000-2020 yılları arasında Türkiye ekonomisinde işlem maliyetlerinin büyüklüğünü araştırmış ve farklı ülkeler üzerine yapılan az sayıdaki akademik çalışma arasına Türkiye ekonomisini de dahil etmeyi amaçlamıştır. İncelenen dönemde, Türkiye ekonomisindeki işlem maliyetlerinin GSYİH’deki payı %30’un üzerindedir. Bu durum, ekonomide elde edilen gelirin önemli bir kısmının işlem maliyetleri için kullanıldığını göstermektedir. Özel sektördeki işlem sektörlerinin GSYİH’deki payının giderek küçüldüğü, kamu işlem maliyetleri sektörlerinin GSYİH’deki payının yıllar içerisinde arttığı görülmüştür. Bu durum Türkiye ekonomisinde kamunun özel sektör maliyetlerini arttıracak şekilde ekonomideki kontrol ve gözetim ağırlığını arttırdığı anlamına gelmektedir.