Dünya medeniyetinin sınırlılıkları : Türk sineması ve romanından hareketle Türkiye'de yerliliğin tarihsel sosyolojisi

Abstract

Bu çalışma, dünya medeniyetinin içerdiği hiyerarşik yapı ve etkileşimleri yıkmadan buna alternatif bir yaklaşım, kuram ve yöntem önermek için Türkiye coğrafyasının 700 yıllık tarihinde "farklı özneler" keşfetmeye odaklanır. Bu odaklanma için ilk aşamada açıklayıcı ve yorumlayıcı bir tarihsel sosyolojik yöntem kullanmakta ortaklaşan kuramlar bütünleştirilmiştir. Bu kuramlar: Umran İlmi, Annales Hareketi, Dünya Sistemi Kuramı ve Doğu-Batı Çatışması Kuramıdır. Bu bütünleştirmeden hareketle dünya medeniyetinin farklı sistemleri ve merkezlerinin inşacı ve taşıyıcısı olan hâkim özneler teşrih edilmiştir. Bunun sonucunda da dünya medeniyetinin politik, ekonomik ve zihinsel açıdan içinde bulunduğu çevre ve insanlık krizlerinin aslen Batılı ve Batıcı öznenin kurduğu hâkimiyet nedeniyle süreklileştiği görülmüştür. İkinci aşamada buna bir alternatif örnek oluşturmak için Türkiye'deki "farklı özneleri" görünür kılacak özgün bir tarihsel sosyolojik yöntem üzerinde durulmuştur. Bu yöntem dâhilinde Kemal Tahir'in kendi ürettiği yerli düşünsel konumuyla bağlantılı ve bu konumla etkileşimli olan 20 Türk romanı ve 44 Türk sineması üzerinden üçüncü aşama şekillendirilmiştir. Böylece Doğu ve Batı Sistemlerinde özgün bir örnek olan Osmanlı Devleti'nin kuruluş, yükseliş ve ricat sürecinde "yerlilerin" etkili olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle "Yerli Yaklaşımlar" ile derinleştirilmesi önerilen "Dünya Medeniyeti Kuramının" özgün tarihsel sosyolojik yöntemler dâhilinde "farklı özneleri" görünür kılmaya çalışmasının, dünya ölçeğinde şedit ve hiyerarşik olmayan bir değişim süreci için gerekli kurumsallaşmanın temelini atabileceği sonucuna varılmıştır.