Fantastik sinemada kapı-geçit kullanımı ve batı mitlerindeki kökenleri

Abstract

İnsanlık antik çağlardan itibaren Tanrıyı, evreni ve kendini açıklamaya çalışmış ve bu açıklamaları anlatılara dökmüştür. Mitler insanlığın kadim sorularının ilk yanıtlarından doğmuş ve mit anlatılarının izleri daha sonra üretilen sanat yapıtlarında görülmüştür. Mitlerden doğan ve insanlığın kendini keşfetme sürecini aktarırken bir insan ideali yansıtan kahramanlık anlatıları, sinemaya taşınmış ve sinemanın alt türlerinden, fantastik sinemada sık rastlanılır hale gelmiştir. Fantastik film kahramanının yolculuğu çeşitli aşamalardan oluşur ve bu aşamaların oluşumunda tematik benzerlikler görülür. Kapı-geçit kullanımları da kahramanın yolculuğunun belirli aşamalarında, çeşitli temalarda karşımıza çıkar. Kapı-geçit kahramanın macerasını temel alan hemen her fantastik filmde kendine yer bulan, filmin olay örgüsünün kurulmasında yapısal işlevler üstlenen ve aynı zamanda fantastiğin var olmasını sağlayan bir unsur olarak karşımıza çıkar. Kapı-geçit kullanımına benzer şekilde mitolojik metinlerde de rastlanması bu unsurun mitler ile fantastik sinema arasında bir bağ kurduğunu kanıtlar niteliktedir. Bu çalışmanın amacı üç farklı batı mitolojisinden (Kelt, İskandinav ve Yunan) derlenen anlatılarda karşılığını bulan filmlerde kapı-geçit unsurunun kullanımını incelemek ve bu yapıtlarda sık rastlanılan ve tekrar eden yapısal bir unsur olarak öne çıkan kapı-geçidin işlevlerini açık etmektir. Çalışmanın kuramsal çerçevesinde miti ve mitolojiyi tanımlama çabaları, mitlerin işlevleri, fantastik kavramı, fantastik edebiyat ve fantastik sinemanın gelişimi ele alınmıştır. Amaçlı örneklem ile belirlenen Hiç Bitmeyen Öykü (Wolfgang Petersen, 1984), Harry Potter ve Felsefe Taşı (Chris Columbus, 2001), Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü (Peter Jackson, 2003), Narnia Günlükleri: Aslan, Cadı ve Dolap (Andrew Adamson, 2005), Pan’ın Labirenti (Guillermo del Toro, 2006), Alice Harikalar Diyarında (Tim Burton, 2010) ve Dev Avcısı Jack (Byran Singer, 2013) filmlerinde kapı-geçit kullanımları incelenmiş ve yorumlanmıştır.