Açık ve uzaktan öğrenmede etkileşimli video tasarımı sürecinin değerlendirilmesi: tasarım tabanlı bir araştırma örneği

Abstract

XXI. yüzyılın ilk çeyreğinin sonlarına doğru, enformasyon ve iletişim teknolojilerindeki ilerlemelerin yansımaları her alanda olduğu gibi Açık ve Uzaktan Öğrenme (AUÖ) alanında da yoğun bir şekilde görülebilmektedir. Bunun açık bir nedeni teknolojinin, AUÖ’ nün temel bileşenlerinden biri olmasıdır. AUÖ ortamlarındaki teknoloji bileşeni, AUÖ’ deki etkileşimli yapıların (öğrenen-öğrenen, öğrenen-öğreten, öğrenen-içerik vb.) varlığına işaret eder. Bu nedenle, AUÖ’ nin başarısı için alanyazında ön plana çıkarılan öğrenen-içerik etkileşimli yapısını destekleyecek tasarımların geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda çalışma, açıköğretim sisteminde bulunan bir derse yönelik etkileşimli video tasarım sürecinin değerlendirilmesini kapsamaktadır. Kuramsal çerçeve; mevcut alanyazında yer alan çoklu ortam öğrenmesi, yetişkin öğrenmesi ve insan bilgisayar etkileşimi kapsamında yapılandırılmıştır. Çalışma, nitel ve nicel yöntemleri birleştiren karma yöntem araştırmasıdır; ayrıca, çok aşamalı desen uygulanmıştır. Çalışmada, tasarım tabanlı araştırma (TTA) (I. tur - alan uzmanı değerlendirmesi, II. ve III. tur - öğrenen değerlendirmesi) modelinden yararlanılmıştır. TTA’ nın I. turunda, etkileşimli video çalışmaya katılan altı alan uzmanı tarafından değerlendirilmiştir. Bunun için çoklu ortam öğrenmesi ve yetişkin öğrenmesi kapsamında oluşturulan yarı yapılandırılmış sorular kullanılarak, çevrimiçi bireysel görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen nitel verilerin analizi sonucunda, katılımcıların beş ana kategoriye (rehberlik, hazırbulunuşluk, motivasyon, katılım ve kişiselleştirilmiş öğrenme) odaklandığı görülmüştür. Geliştirilen etkileşimli videonun TTA’ nın II. ve III. turunda değerlendirilmesi insan bilgisayar etkileşimi kapsamında yapılmıştır. II. turda 175 öğrenen ve III. turda ise iii 176 öğrenen çalışmaya katılmıştır. Veri toplama aracı olarak II. ve III. turda; Sistem Kullanılabilirlik Ölçeği, Öğrenciler için Öğrenme Nesnesi Değerlendirme Ölçeği ve e-Öğrenmede İçsel Motivasyon Anketi kullanılmıştır. TTA’ nın II. ve III. turunda elde edilen nicel verilerin analizi sonucunda etkileşimli videonun; kullanılabilirliğe, algılanan öğrenmeye, kaliteye, katılıma ve içsel motivasyona etkisinin olumlu olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Bu bulgular, iyileştirme döngülerinde gerçekleştirilen geliştirmelerin öğrenenler tarafından uygun görüldüğünü göstermektedir. TTA’ nın II. ve III. turunda, nicel verilerin yanında nitel veriler de elde edilmiştir. II. turdaki nitel verilerin analizi sonucunda etkileşimli video ile ilgili beğenilen durumlar (anlatım biçimi, etkileşimli yapı, sunum tekniği ve kullanılabilirlik) ve beğenilmeyen durumlar (öğretim tasarımı sorunları ve kullanılabilirlik sorunları) ortaya çıkarılmıştır. TTA’nın III. turunda elde edilen nitel verilerin analiz sonuçları da aynı kategorileri ortaya çıkarmıştır. III. turda elde edilen nicel verilerin analiz sonuçları ise aritmetik ortalamaların II. tura göre arttığını ancak bunun anlamlı bir fark oluşturmadığını göstermiştir. III. turda elde edilen verilerin doygunluğa ulaşması nedeniyle TTA, III. turda sonlandırılmıştır. Araştırmada, açık ve uzaktan öğrenmede etkileşimli video kullanımının; kullanılabilirlik, algılanan öğrenme, kalite, katılım ve içsel motivasyonu olumlu etkilediği belirlenmiştir. Ancak başarılı bir eğitsel etkileşimli video tasarım süreci için rehberlik, hazırbulunuşluk, motivasyon, katılım ve kişiselleştirilmiş öğrenme noktalarının dikkate alınması gerektiği tespit edilmiştir.