Denetim odakları farklı lise öğrencilerinin bazı kişisel, sosyal ve ailesel özelliklerine göre karar vermede öz-saygı ve kaygı düzeylerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, denetim odakları farklı lise öğrencilerinin karar vermede öz-saygı ve karar vermede kaygı düzeylerinin kişisel ve sosyal nitelikler ile aile nitelikleri açısından farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Bu amaçla, araştırmada lise öğrencilerinin kişisel ve sosyal nitelikleri olarak cinsiyet, sınıf düzeyi, sigara kullanma alışkanlığı, fiziki görünümü algılama biçimi ve öğretmenin destek düzeyi; aile nitelikleri olarak annenin eğitim düzeyi, babanın eğitim düzeyi, annenin destek düzeyi ve babanın destek düzeyi değişkenleri ele alınmıştır. Denetim odağını içten ve dıştan alan öğrencilerin belirlenmesi için uç gruplar oluşturulmuştur. Yapılan hesaplamaya göre örneklemin denetim odağı aritmetik ortalaması X=ll.85 ve standart sapması s=4.20 olarak bulunmuştur. Örneklemin denetim odağı aritmetik ortalamasından 0.5 sfandart sapma aşağısındaki puanlar ve yukarısındaki puanlar arasında kalan ll92 öğrenci analiz dışında bırakılmıştır. Toplam 604 lise öğrencisinin verileri üzerinde çözümleme yapılmıştır. Araştırma, 2004-2005 Öğretim yılında, Bursa il merkezindeki 11 resmi liseden 2045 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiş ve 1796 öğrenciden kullanılabilir veri elde edilmiştir. Öğrencilerin karar vermede öz-saygı ve karar vermede kaygı düzeylerine ilişkin veriler, "Karar Verme Davranışı Ölçeği" (Mann ve Radford, 1993) ile, öğrencilerin denetim odaklarına ilişkin veriler de "Nowicki-Strickland Denetim Odağı Ölçeği (Nowicki ve Strickland, 1973) ile toplanmıştır. Araştırmanın bağımsız değişkenlerine ilişkin verilerin toplanması amacıyla, araştırmacı tarafından hazırlanan "Kişisel Bilgi Anketi" uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, iç denetim odağı düzeyleri yüksek olan lise öğrencilerinin karar vermede öz-saygı düzeyleri önemli derecede yüksek bulunmuştur. Aynı zamanda, dış denetim odağı düzeyleri yüksek lise öğrencilerinin de, karar vermede kaygı düzeyleri önemli derecede yüksek bulunmuştur. Cinsiyet açısından, erkeklerin karar vermede öz-saygı düzeyleri, kızlardan önemli biçimde daha yüksektir. Ancak, karar vermede öz-saygı düzeyi açısından, iç ve dış denetim odağı ile cinsiyet arasındaki etkileşim önemli bulunamamıştır. Erkeklerin karar vermede kaygı düzeyleri, kızlardan önemli biçimde daha düşüktür. Ancak, karar vermede kaygı düzeyi açısından, iç ve dış denetim odağı ile cinsiyet arasındaki etkileşim önemli bulunamamıştır. Fiziki görünümlerini algılama biçimleri açısından, fiziki görünümlerini beğenenlerin karar vermede öz-saygı düzeyleri, beğenmeyenlerden önemli biçimde daha yüksektir. Ancak, karar vermede öz- saygı düzeyi açısından, iç ve dış denetim odağı ile fiziki görünümlerini algılama biçimleri arasındaki etkileşim önemli bulunamamıştır.