İşiten bir anneyle onun birinci sınıfa devam eden işitme engelli çocuğunun doğal ev ortamında çeşitli bağlamlardaki sözlü etkileşimlerinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, normal işiten bir anneyle işitme engelli oğlu arasındaki sözlü etkileşimlerinde bağlamın ve sohbetin öğelerinden konu değiştirmelerini incelemektir. Araştırmanın deseni ''tek katılanlı niteliksel vaka çalışmasıdır.'' Araştırmaya katılanlar, okul çağında işitme engelli bir çocuk ve onun normal işiten annesidir. Çocuğun evde ve okulda kullandığı iletişim tarzı işitsel-sözeldir. Bu araştırma için tüm veriler ailenin günlük rutinlerinde saha notları, görüşmeler, odyo ve video teyp kayıtları ile toplanmıştır. Tüm veriler aktiviteler temel alınarak gözden geçirilmiş ve sınıflanmıştır. Seçilmiş video teyp kayıtlarına mikroetnografik analiz tekniği uygulanmıştır. Ek olarak, niceliksel analiz yapılmıştır. Verilerin analizi ana-babaya göre çocuğun dilinin geri olduğunu fakat normal çocukların dil gelişimine benzer olarak geliştiğini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca, çocuğun doğal dil deneyimlerinde işitme cihazından yarar sağladığını göstermiştir. Sohbet ortakları tüm aile üyeleriydi ve rolleri farklı bağlamlarda değişmekteydi. İşitme engelli çocuk aile üyeleriyle grup ve bire-bir sohbetlere katılmaktaydı. Bire-bir sohbetler çoğunlukla anne ve çocuk arasında evlerinin oturma odasında okul, sokak ve pazar dönüşünde gerçekleşmiştir. Bu sohbetlerin seçilmiş bölümlerinin mikro analizi annenin ve çocuğun ortamla ilgili olmayan konu değiştirdiklerini göstermiştir. Ancak bu konu değiştirmelerde her birinin amaçları ve stratejilerinin farklı olduğu belirlenmiştir. Bu çalışma, işitme engelli çocukların dil/iletişim gelişmeleri alanında öncü çalışmalardan biridir. Bu araştırma modelinin deseni araştırmacının bir ailede farklı bağlamlarda gerçekleşen etkileşimleri araştırma ve betimlemesini sağlamıştır. Doğal yöntemden başka, bu araştırmanın özgünlüğü katılanların işiten Türk ana-baba ve onların günlük yaşamında işitsel-sözel yöntemle iletişim kuran işitme engelli çocuklarıdır. Bu araştırma işitme engelli çocuk-işiten anne ve işiten anne-işiten çocuk etkileşimlerinin incelendiği doğal araştırmalara benzerlik gösteren sonuçlar vermiştir. Araştırma işitme engelli çocukların iletişimci olmaları konusunda kuramsal bakış açısı geliştirmeye yarayan sonuçlar sağlamıştır. Bu kuramsal bakış açısı, işitme engelli çocuğu olan işiten ana-babaların çocuklarıyla iletişim çabalarında rehberlik edebilir. Bu sonuçlar daha geniş katılanlı araştırmalara yöntemsel temel de sağlamıştır. Bu biriken bulgularla işitme engelli çocuklar için olası bir eğitim programı düzenlenebilir.