Türkmen Dağı (Eskişehir, Kütahya) sarıçam (pinus sylvestris ssp. hamata) ormanlarının yükseltiye bağlı büyüme beslenme ilişkilerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada Türkmen Dağı sarıçam (Pin us sylvestris ssp. hamata) ormanlarının yükseltiye bağlı büyüme beslenme ilişkileri incelenmiştir. Türkmen Dağı kütlesinde hakim bakılar kuzey ve güney olup, sarıçam kütlenin kuzeyinde l200-l700 m, güneyinde l400-l700 m yükseltiler arasında yayılış göstermektedir. Sarıçam en iyi büyümeyi kütlenin kuzeyinde l400-l600 m, güneyinde l500-l700 m, en zayıf büyümeyi ise kütlenin kuzeyinde l200-l300 m, güneyinde l400-l500 m yükseltiler arasında yapmaktadır. Araştırma alanında kuzey yamaçlarda dasit, güney yamaçlarda riyolit anakaya hakim olup, toprak tipi boz esmer orman toprağı, ölü örtü çürüntülü mul tipindedir. Yükseltiye bağlı olarak toprak profillerinin 1 m³ hacimdeki rezerve değerlerinden; mutlak toprak derinliği, faydalanılabilir su kapasitesi, ince toprak miktarı, kum miktarı, Cu++ ve S miktarı artmıştır. Ölü örtünün 1 m² alandaki rezerve değerlerine göre; ölü örtü ağırlığı ve beslenme elementleri (N, P, K, Na, Ca, Mg, Fe, Cu, Zn, Mn, S) yükselti ile artış göstermiştir. Toprak ve ölü örtü özelliklerinin yükseltiye bağlı olarak farklı özellikler kazanmasının sarıçamın büyüme beslenme ilişkileri üzerinde etkili olduğu saptanmıştır. Türkmen Dağı kütlesinde sarıçamın üst boyu (H65) ile fizyografik faktörler, toprak, ölü örtü ve ibrelere ait değişkenler arasındaki ilişkiler aşamalı regresyon analizi ile incelenmiştir. Fizyografik faktörler ve toprak horizonlarına ait değişkenlerin yüzde değerlerinden Cv horizonundaki ince toprak miktarı, Ael horizonundaki organik madde miktarı, Bst horizonundaki toz miktarı ve eğimin üst boy ile ilişkili olduğu bulunmuştur. Ölü örtüye ait değişkenlerin yüzde değerlerinden yaprak tabakasındaki P ve B, bir yaşındaki ibrelerde ibre boyu, Zn ve B, iki yaşındaki ibrelerde Zn ve B, üç yaşındaki ibrelerde ise B, Zn, P ve ibre boyunun üst boy ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda fizyografik yetişme ortamı faktörleri ve toprak özellikleri kullanılarak, Türkmen Dağı ve benzer yetişme ortamlarında ağaçlandırma ile tesis edilecek sarıçam meşcerelerinin gelecekte ulaşacağı üst boyu hesaplamayı sağlayacak regresyon denklemleri bulunmuştur.