Ekstrem spor tüketim güdülerinin Türkiye'deki ekstrem spor katılımcılarının algıladıkları değere, algıladıkları tatmine ve davranışsal niyetlerine etkisi

Abstract

Ekstrem sporların ortaya çıkışı dünya spor endüstrisinin en önemli gelişim örneklerinden birini temsil etmektedir. Ekstrem spor endüstrisinde tüketici özelliklerini bilmek ve bu özeliklere göre yeni pazar politikaları oluşturmak bu endüstrinin gelişimine katkı sağlayacak faktörlerin başında gelmektedir. Bununla birlikte, ekstrem spor katılımını sağlayacak güdülerin ortaya konulması ve ekstrem spor tüketicisinin davranış farklılıklarının belirlenmesi dünya spor endüstrisi içerisinde ekstrem spor pazarı segmentinin sınırlarının çizilmesine yarar sağlayacaktır. Bu tez beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ekstrem spor kavramı, ekstrem sporların gelişimi ve ekstrem spor türleri açıklanmıştır. İkinci bölümde ekstrem sporkatılımında güdülenme davranışına, sosyal faktörlere, demografik faktörlere, heyecan ve macera arama faktörlerine, değerler ve yaşam biçimi faktörlerine ve ekstrem spor katılımcılarının spor tüketim faktörlerine ilişkin kuramsal modele yer verilmiştir. Üçüncü bölüm spor tüketicisinin algıladığı değer, algıladığı tatmin ve davranışsal niyetleri ile ilgilidir. Dördüncü bölüm ekstrem sporu güdüleyen faktörlere ilişkin ölçeğin geliştirilmesi ile ilgili süreci açıklamaktadır. Tezin son bölümü olan beşinci bölümünde Türk ekstrem sporcularına yönelik bir araştırma bulunmaktadır. Araştırma, Türk ekstrem sporcularının spor tüketim davranışını belirlemeye odaklanmıştır. Bu çalışmanın örneklemini Ankara, İstanbul, Kocaeli, İzmir, Adana, Samsun, Eskişehir/İnönü, Muğla/Marmaris-Fethiye-Bodrum, Antalya/Alanyavi Kemer, İzmir/Alaçatı-Çeşme, Sakarya/Adapazarı, illerinde ve ilçelerinde araştırmacı tarafından belirlenmiş olan ekstrem spor tesislerinde ekstrem spor yapan bireyler araştırma kapsamına alınmıştır. Çalışmada, Türk ekstrem sporcularının tutum ve davranış farklılıklarını açıklamak üzere bir ölçek kullanılmıştır. Ölçek üç bölümden oluşmaktadır. Verilerin analiz edilmesi için N-VIVO, SPSS 18.0 ve LİSREL 8.80 paket programlarından yararlanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikte frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma hesaplanmıştır. Ölçeğin geçerlik ve güvenirliğinin sağlanması için Cronbach Alpha Katsayısı’ndan, Açıklayıcı Faktör Analizi’nden, Korelasyon Analizi’nden ve Doğrulayıcı Faktör Analizi’nden yararlanılmıştır. Ekstrem spor tüketimi ile ilgili boyutların keşfedilmesinde Açıklayıcı Faktör Analizi, boyutlarla ilgili örneklem farklılıklarının belirlenmesinde T-Testi ve ANOVA Analizi kullanılmıştır. Ekstrem spor tüketim modelinin oluşturulmasında ölçüm modellerinin testi için Doğrulayıcı Faktör Analizi, oluşturulan modelin testi için Yol Analizi’nden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular, ekstrem spor tüketim davranışını açıklayabilmeye yönelik sınanan modelin nedenselliği tarif etme uygunluğunu sergilediği bulunmuştur. Ekstrem spor tüketim davranışı gizil değişkenlerle model içerisinde; değerler, heyecan ve macera arama, sosyalleşme, fiziksel fitness, stres atma, algılanan değer, algılanan tatmin ve davranışsal niyetler değişkenleriyle açıklanabilmiştir. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar, spor pazarlayıcılarına spor endüstrisi içerisindeki ekstrem spor pazar segmentini oluşturan tüketici özelliklerini nasıl yorumlamaları gerektiği konusunda önemli çıkarımlar sağlamaktadır.