Türkiye'de konvertibilite

Abstract

Konvertibilite en geniş anlamı ile, döviz piyasasında yerli veya yabancı olsun, dileyen herkesin hiç bir resmi makamdan izin alma zorunluluğu bulunmadan, mal, hizmet ve sermaye işlemi yapmak gibi herhangi bir amaçla ülkenin ulusal parasını, diğer paralara dönüştürebilmesidir. Bu tanım çerçevesinde konvertibilite, ülkelerin dışa açılma sürecinde, uluslararası ödemelerle ilgili sorunlarını çözümlemek üzere başvurdukları bir araçtır. Konvertibilite, uluslarası ticaretin geliştirilmesine, iş- bölümü ve üretim faktörlerinin veriminin arttırılmasına, kaynak dağılımında fiyat mekanizmasının etkin bir şekilde kullanılmasına imkan vererek optimum kaynak dağılımını ve dolayısıyla toplumların refah düzeylerinin arttırılmasını sağlar. Konvertibiliteye geçiş amacında olan bir ülkenin öncelikle gerekli olan koşulları, bünyesinde barındırması gerekir. Konvertibiliteye geçişte öncelikle önem arzeden konular; zamanlama, iktisadi, hukuki, sosyal koşullar ve yaptırımlardır. Türkiye Cumhuriyeti 11 Ağustos 1989 tarihinde Türk Parasının kıymetini koruma hakkındaki 32 sayılı kararla konvertibiliteye geçiş için hukuki ortamı gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada öncelikle, konvertibilitenin tanımı ve çeşitleri incelenmiş, sistemin işleyebilmesi için gerekli olan yurtiçi ekonomi politikasına ilişkin koşullar ve dış sektör ve dışa açılma politikası ile ilgili koşullar, IMF'nin hükümleri ve yaptırımları ile Merkez Bankasının işlevi araştırılmıştır. Daha sonraki aşamada ise, konvertibilite Türkiye ekonomisi açısından irdelenmiştir. 1930 öncesi konvertibil dönem ve 1930 sonrası konvertibiliteden uzaklaşılan dönem olmak üzere ikili bir dönemsel ayırıma gidilmiştir. 24 Ocak 1980 kararlarıyla piyasa ekonomisine geçiş ve ekonomide etkin kaynak dağılımının piyasa mekanizması ile sağlanması birincil hedef olurken, ikinci bir hedef olarak, dışa açık ve ihracaata yönelik sanayileşme politikası ile Türk ekonomisinin dünya ekonomisi ile entegrasyonu yolunda adım atılmıştır. Bu hedeflerin gerçekleşmesinde kullanılacak araçlardan bir taneside Türk Lirası'nın konvertibilitesinin sağlanması olmuştur.