Türkiye'nin ve Çin'in doğrudan yabancı yatırım politikalarının karşılaştırmalı analizi

Abstract

Doğrudan yabancı yatırım, bir ülkede bir firmayı satın almak veya yeni kurulan bir firma için kuruluş sermayesini sağlamak veya mevcut bir firmanın sermayesini artırmak yoluyla o ülkede bulunan firmalara yapılan ve kendisiyle birlikte teknoloji, işletmecilik bilgisi ve yatırımcının kontrol yetkisini de beraberinde getiren yatırımdır. Doğrudan yabancı yatırımları açıklamaya yönelik çeşitli kuramsal yaklaşım çalışmaları yapılmıştır. Bunlar, ürün yaşam devreleri kuramı, lideri izle kuramı ve eklektik kuramıdır. Yabancı yatırımcılar yatırımlarını; sabit sermaye yatırımları, birleşme veya satın alma, ortak girişim, özelleştinne yöntemleriyle gerçekleştirebilecekleri gibi yap-işlet-devlet, montaj sanayi şeklinde de yapabilirler. Yabancı yatırımcılar, yatırım yapacakları ülkeyi seçerken o ülkenin politik, ekonomik, kurumsal-kültürel faktörleri ile yasal düzenlemeleri gibi belirleyicileri gözönüne almaktadırlar. Doğrudan yabancı yatırımlar, ulusal ekonomi üzerinde olumlu ve olumsuz etkiler yaratabilir. Bu etkiler, sermaye birikimi, ödemeler dengesi, milli gelir, istihdam, rekabet gücü, teknoloji ve uluslararası ilişkiler yönünden incelenebilir. Türkiye'de 1980'lerden itibaren daha fazla önem kazanmaya başlayan doğrudan yabancı yatırımlar konusunda gerekli yasal düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, yabancı yatırımları ülkeye çekmek için yönlendirici ve belirleyici politikaların uygulama çalışmalarına devam edilmektedir. Türkiye'ye yatırım yapan ülkelerin başında AB ülkeleri gelmektedir. Yatırım yapılan sektörler ise imalat ve hizmetler sektörüdür. 1978 yılında büyük bir dönüşüm sürecine giren Çin'de doğrudan yabancı yatırımlara resmi olarak 1979'da izin verilmiştir. Bu tarihten itibaren doğrudan yabancı yatırımlarıçekmek için gerekli yasal düzenlemeler ve uygun politikalar geliştirilmiştir. Çin'e yapılan yatırımların büyük bir bölümü deniz aşırı Çinliler tarafından yapılmaktadır. Yatırımlar ağırlıklı olarak imalat ve hizmetler sektöründe yoğunlaşmıştır. Çin,kendine özgü uyguladığı politikalar sonucu kaliteli doğrudan yabancı yatırımları çekmede çok başarılı olmuş ve bu konuda dünya ülkeleri arasında ilk sıralarda yer almıştır.