Çok uluslu işletmelerde transfer fiyatlandırmasında matematiksel yaklaşım

Abstract

Günümüz ekonomisinde çok uluslu işletmeler egmen bir güç olarak tanınmaktadır. Bu egemen gücün kaynağını ise çok uluslu yapıları ile çok uluslu işletmelerin global kar maksimizasyonu amacı doğrultusunda sahip oldukları ekonomik varlıkları ve kendi teknoloji tekelini ellerinde bulundurma unsurları oluşturmaktadır. Bugüne kadar yapılan araştırmalar çok uluslu işletmelerin kalıcı ekonomik üniteler olduklarını göstermektedir. Serbest uluslararası ticaret düzeninin bir unsuru olarak ortaya çıkan ve sanayileşmiş piyasa ekonomilerinin en belirgin özelliğini simgeleyen çok uluslu işletmeler giderek artan bir ilginin kaynağı haline gelmişlerdir. Büyük çoğunluğu sanayileşmiş ülkelerin hüviyetini taşıyan çok uluslu işletmeler uluslararası vazgeçilmez bir unsuru olarak, faaliyet gösterdikleri ülkelerde sahip oldukları ekonomik varlıkları ve mali güçleri ile reddedilmez bir önem taşımaktadırlar. Çok uluslu işletmelerin elde ettikleri inanılmaz mali güç nedeniyle faaliyet gösterdikleri ülkelerde ekonomik ve yasal açıdan belli kurallara bağlanması ve denetim altına alınması hemen hemen olanak dışı kalmıştır. Çünkü çok uluslu işletmelerin faaliyet gösterdikleri az gelişmiş, gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerin denetim tedbirleri çok uluslu işletmeler tarafından kullanılan transfer fiyatlandırma makanizması ile etkisiz ile etkisiz kılınmaktadır. Çok uluslu işletmeler, çok uluslu işletme üst yönetimleri tarafından belirlenen transfer fiyatlandırma politikası çerçevesinde saptanan transfer fiyatları yoluyla hem daha fazla mali güç kazanmakta hem de globalleşen dünya ekonomisinin odak noktaları haline gelmektedirler. Transfer fiyatlarının belirlenmesinde çeşitli transfer fiyatlandırma sistemleri mevcuttur. Çalışmamızda çok uluslu işletmelerin global kar maksimizasyonu amacı doğrultusunda geliştirilen bir çok uluslu işletme modeli esas alınarak verilen sayısal örnek üzerinde oluşturulan transfer fiyatlandırma modeli ile transfer fiyatları, transfer fiyatlandırma sistemleri arasında yer alan matematiksel yaklaşım kullanılarak ifade edilmiştir.