Dünya klasındaki işletmelerde bir maliyet yönetimi aracı olarak faaliyetlere dayalı maliyet sistemi ve bir uygulama

Abstract

Yeni rekabet ortamı, işletmelerin, ''dünya klasında bir işletme'' olmalarını gerektirmektedir. Dünya klası; bir işletmenin, çalışmalarında yüksek başarı standartlarına ulaşması, müşterilerinin gereksinimlerini karlı olarak giderebilmesi ve bu başarısını sürekli geliştirmesi olarak tanımlanabilir. Dünya klasındaki işletmeler, müşterilerinin istediği kalite, maliyet ve zaman konularında bilgiye gereksinim duyarlarsa da, günümüz maliyet sistemleri, yöneticilerin maliyetleme, planlama ve kontrol kararlarıyla ilgili bilgileri, oldukça geç, çok genel ve fazla çarpık olarak sağlamaktadır. Buna karşılık, dünya klasındaki işletmelerin temel bilgi sistemi niteliğindeki modern maliyet yönetimi sistemleri; bu işletmelerin müşterileri için önemli olan ürünlerini ve işlemlerini geliştirebilmelerinde gereken, maliyetleme, planlama, ölçme ve geri-bildirimin yerine getirilmesi amacıyla oluşturulan bir grup aracı, tekniği ve yöntemi sağlanmaktadır. Bu araçlardan birisi de faaliyetlere dayalı maliyetlemedir. Faaliyetlere dayalı maliyet sistemlerinin kökleri, geleneksel maliyet sistemlerinin ürün maliyetlerini çarpık olarak belirlemesine kadar uzanmaktadır. Bu çarpıklık, işletmede kullanılan bir kaynağın ya birim fiyatının ya da miktarının, maliyet merkezlerine ve ürünlere doğru olarak yüklenmediği durumlarda oluşmaktadır. İşletme kaynaklarının nasıl kullanıldığının anlaşılması için, dünya klasında bir işletmede yerine getirilen faaliyetlerin belirlenmesi gerekir. Faaliyetlere dayanan maliyet sistemleri, kaynakların faaliyetlerce tüketildiğini ve faaliyetlerin de, ürün ve müşteriler gibi, maliyet nesnelerince tüketildiğini kabul eder. Bu yüzden, faaliyetler, maliyetleri oluşturmakta ve maliyet nesneleri de faaliyetler için bir talep doğurmaktadır. Dolayısıyla, bu maliyet sistemlerinde, kaynakların maliyeti faaliyetlere aktarılır ve daha sonra da faaliyetlerin maliyeti, bu faaliyetler için bir talep doğuran, maliyet nesnelerine aktarılır. Böylece, faaliyetlere dayalı maliyet sistemleri; stratejik analiz, değer analizi, maliyet analizi ve başarı analizlerinde kullanılabilecek yararlı bilgiler sağlar. Sonuç olarak, faaliyetlere dayalı maliyet sistemleri, işletmelerin kaynakları, faaliyetleri, maliyet nesneleri, maliyet taşıyıcıları-etkenleri- ve faaliyet başarı ölçüleri konusunda finansal