Türkiye'de çokuluslu işletmelerin vergilendirilmeleri

Abstract

Türkiye'de yatırım yapan yabancı sermayeli kuruluşların vergilendirilmelerini, Türkiye'nin vergi yapısı ve yabancı sermaye'ye uyguladığı vergi teşvikleri açısından incelemeye çalıştığımız bu çalışma beş ana bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde, çokuluslu işletmelerin tarihi gelişimleri, dünya'ya açılmalarının nasıl olduğu tartışılmış ve daha sonra çokuluslu işletme kavramı üzerinde durularak çokuluslu işletme yatırımlarının evsahibi ülkeye girmelerinde kullandıkları yollar belli bir sınıflamaya tabi tutularak incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde, konu gelişmekte olan ülkeler yönünden değerlendirilerek, evsahibi ve köken ülke ile çokuluslu işletmelerin çeşitli yönlerden etkileşimleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde, gelişmekte olan ülkelerin çokuluslu işletmelerin yatırımlarını ülkelerine çekmede etkin bir araç olarak gördükleri vergi teşvikleri incelenmiştir. Ayrıca bu ülkelerin kabul ettikleri belli başlı vergi politikası tedbirleri de gözden geçirilerek en etkin şekliyle çokuluslu işletme yatırımlarının ülkeye çekilme yolları araştırılmıştır. Bu bölümde ayrıca Güney Kore örnek alınarak Güney Kore'nin yabancı sermaye ile gelişimi incelenmiştir. Dördüncü bölümde, ilk önce cumhuriyet öncesi yabancı sermayenin dönemler itibariyle gelişimi araştırılmıştır. Daha sonra cumhuriyet sonrası yabancı sermaye yatırımları incelenirken 1923-1963 dönemi ve 1963 sonrası olarak ikili bir ayrım yapılarak ve planlı dönem başından günümüze kadar olan süre içinde yabancı sermaye yatırımlarının gelişimi ve bu yatırımlara Türkiye Cumhuriyetinin bakış açısı ele alınmıştır. Bu dönemler içinde özellikle yabancı sermayeye sağlanan vergisel teşvikler ve Türk vergi yapısının yabancı sermaye yatırımlarına bakış açısı incelenmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise günümüzde Türk vergi yapısı içinde Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları yönünden yabancı sermaye yatırımları, ilk bölümde yapmış olduğumuz ayrıma göre tek tek incelenmiştir. Ayrıca günümüzde yabancı sermaye'ye uygulanan vergi teşvikleri ele alınmıştır. Sonuç olarak, doğal kaynakları çok, işgücü yeterli, yeni ve ileri teknolojiye açık bir ülke olarak Türkiye'deki çokuluslu işletme yatırımlarının halen düşük oranda kalmasının sebeplerinin vergi yapısı ve teşviklerinin yetersizliğine dayanmadığı görülmüştür.