Mimari tasarım için bir kavram kaynağı: Robert Venturi’nin “mimarlıkta karmaşıklık ve çelişki” kitabı

Abstract

Çoğunlukla mimarlık tarihi kitabı olarak bilinen “Mimarlıkta Karmaşıklık ve Çelişki”, sadece bir tarih kitabı değil aynı zamanda mimari tasarım kitabıdır. Venturi, tasarıma yol açabilecek kavramları, tarihsel örnekler/ikonografi eşliğinde ele alır ve bu yolla, tasarım ve tarihi birbiriyle yoğurur. Bu yazı, bu kitabın ikonografisinin tasarım kavramları odağına hizmet ettiği düşüncesinin izini süren ve kitaptaki kavramları ortaya çıkarma amacı taşıyan bir araştırma yazısıdır. Bu çalışmada, Pensilvania Üniversitesi Mimarlık Arşivinden Mimarlıkta Karmaşıklık ve Çelişki’nin ilkyazımına ulaşılmış, kitabın 1963 ilkyazımı ve 1992 basımı arasında karşılaştırma yapılmıştır. Mimarlık tarihi kapsamında değerlendirilmeden önce kavram potansiyelinin açığa çıkarılması gerektiği düşüncesiyle bu çalışmada karmaşıklık ve çelişki kuramının yazım süreçleri araştırılmış ve karşılaştırılmıştır. Robert Venturi, “Mimarlıkta Karmaşıklık ve Çelişki’ adlı kitabında, hem modernizm eleştirisi hem de modernizm karşıtlığı üzerine kurulu bir çoğulculuk önerisi geliştirir. Venturi biçimsel ve iki boyut ağırlıklı bakış açısına rağmen, mimari bileşenlerin ilişkilenme tarzlarını, kavramlar eşliğinde açıklamıştır. Bileşenler arası farklı her tür ilişkinin kavram karşılığını tartışır. Nonstraightforward (Doğrudan olmayan), Superadjacency (Çoklu bitiştirme), Contradiction Adapted (Uyarlanmış çelişki), Contradiction Juxtaposed (Yanyana getirilmiş çelişki) gibi kavramlar, bu kitapla birlikte ortaya çıkan türev kavramlardır. Kavramlar, kitapta oldukça belirgin olmakla birlikte, Venturi’nin modernizm eleştirisini değil, çoğulculuk önerisini yapılandırmada kullandığı bir araç olarak öne çıkar. Venturi, modernizmle olan çatışmasını modernizmin ürettiği kavramlar düzeyinde değil, bu kavramları oluşturan zihinsel süreçlerle çatışma düzeyinde kurmaktadır. Bu sayede geleneksel olanla kurduğu ilişki, biçim tekrarından çok, ona dayalı kavram üretme haline gelmektedir.

Mostly, the book of Robert Venturi 'Complexity and Contradiction in Architecture', known as the book of history of architecture, is essentially a book blending design with history. This article follows the traces of the thinking that iconography of this book serve the focus of design concepts. With this aim, the differences between the first typed manuscript of the book in 1963 and its last printing in 1992 have been investigated. The comparison of 1963 and 1992 texts demonstrate that the connections of this book with architectural design are stronger than assumed. According to such comparison, Venturi established his book on the key words and concepts and this concept hierarchies vary and points out to the concepts powerful enough to change the architectural design, as well as the ways of implementation. When reread with such perspective, it can be clearly understood that 'Complexity and Contradiction in Architecture' comprises concepts which are very different from the basic design principles such as proportion, symmetry, harmony, balance which remain insufficient in the face of today's reality. In this article, hybrid concepts such as Nonstraightforward, Superadjacency, Contradiction Adapted, Contradiction Juxtaposed can be called as non-basic design concepts.