| dc.description.abstract | Yaşadığımız çağda bilim, kültür, sanat, teknoloji ve sağlık gibi pek çok alanda meydana gelen hızlı gelişmelere bağlı olan değişimler, eğitimin birey ve toplum hayatındaki önemini giderek artırmaktadır.Eğitim sistemi içindeki ilk basamak ilköğretimdir ve diğer eğitim basamaklarının temelini oluşturmaktadır. Bu temel basamak çocukları, insanlık ilişkileri ve toplum yaşamı için gerekli bilgi ve becerilerle donatıp, hayata hazırlamaya çalışmaktadır. Bu basamakta, bireyin kendini gerçekleştirmesi, toplumsallaşması ve kültürlenmesini sağlayabilmek için, her şeyden önce bireye, dille ilgili davranış örüntülerinin kazandırılması gerekmektedir.Dil, düşünceyi yalnızca taşıyan ve ileten bir araç olmayıp düşünceyi yeniden yapılandıran, onu tamamlayan, şekillendiren bir işleve sahiptir. Düşünme ve öğrenmenin temeli önce anadile dayanır. Çocukta dil gelişimi, kişilik gelişim ile iç içedir. İleride yetişkin kişilik özelliklerinin, bu dönemde bilinçaltına yerleştiği gibi, anadili de bu dönemdenbaşlayarak bilinçaltına yerleşmeye başlar. Kişilik gelişiminin önemi kadar, dil gelişimi de önemli bir yere sahiptir. Burada anadili öğretimi, hem kişilik hem de dil becerilerini geliştirdiğinden, ikili rol oynamaktadır. Anadili kazanımı, ilköğretim Türkçe programının temel hedefidir. Bu bağlamda, Türkçe dersi çok önemli bir yere sahiptir.Türkçe dersi, çeşitli düzeylerde okuma ve yazma becerisi yanında, düşünme faaliyetlerini ve duyusal davranışları da içine alan çok yönlü bir derstir. İlköğretimin ilk sınıflarında bu dersin beceri yönü daha belirgindir. Bu dönemde, çocuk somut işlemler döneminde olduğundan, soyut kavram ve deyimlerin somut anlatımlara dönüştürülerek aktarılması gerekmektedir. Okuduğunu anlayabilmesi ve kalıcı öğrenmelerin sağlanabilmesi için, metinlerin görsellerle desteklenmesi gerekmektedir. Böylece dil, resimlerle zenginleşerek, somut hale gelmektedir. Bu bağlamda anadili öğretiminin etkili biçimde gerçekleştirilebilmesi için, birtakım materyaller kullanılmasıgerekmektedir. Bu materyaller arasından, belirli bir dersin programında öngörülen konuların işlendiği, öğrencilere bilgi ve beceri kazandırmak amacıyla hazırlanmış ders kitabı, öğretim ortamlarında çok önemli bir yere sahiptir.Türkçe dersi için kitabı, diğer derslerde olduğu gibi yalnızca bir ders aracı olarak düşünmek doğru değildir. Çünkü Türkçe öğretimi genellikle yazınsal ve öğretici metinlerle yapılır. Bu metinler öğretimin temel araçlarıdır ve öğrencilere yaşantı zenginliği kazandırır. İnsan yaşantısıyla, deneyimleriyle ilgili bu yaşantılar; onların duygu ve düşünce bakımından gelişmiş dengeli ve sağlıklı bir kişilik yapısı oluşturmasına önemli katkı sağlamaktadır. Türkçe ders kitabının, sadece yaşantı zenginliği kazandırmakla kalmayıp, aynı zamanda, çocuğun görsel eğitimine katkıda bulunmak, ona kitabı sevdirmek, okuma alışkanlığı ve zevki kazandırmak gibi birçok işlevi bulunmaktadır.Eğitimbilimciler, çocukların öğrenmelerinde görsel yolun, etkin öğrenme yollarından biri olduğunu belirttiklerinden, Türkçe ders kitaplarında bilginin içeriği kadar, görsel tasarım da çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü görsel dil, evrensel bir dil haline gelmiştir. Kitapların, görsel tasarım ilkelerinden; metin tasarımına, sayfa tasarımına, görsel elemanların tasarımına, kapak tasarımına ve dış yapı özelliklerine uygun şekilde hazırlanmasına dikkat edilmelidir. Böylece somut işlemler döneminde olan çocuklar, Türkçe ders kitaplarıyla hem anadillerini kurallı bir şekilde öğrenecek hem, metinleri somutlaştıran görsellerle, daha kalıcı öğrenmeler edinebileceklerdir.Bu araştırmanın temel amacı, Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu'nca uygun bulunan ve 2007-2008 öğretim yılında ilköğretim okullarında okutulan 1. 2.ve 3. sınıflara ait Türkçe ders kitaplarında bulunması gereken görsel tasarım ilkelerinin önemini ve gerekliliğini ortaya koymaktır.Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden "doküman incelemesi" yöntemi kullanılmıştır. Verileri elde etmek için,5 bölümden oluşan, toplam 53 adet ilke bulunan, bir veri toplama materyali hazırlanmıştır. Bu bölümler;1. Metin Tasarımı,2. Görsel Elemanların Tasarımı,3. Sayfa Tasarımı,4. Kapak Tasarımı,5. Üretime Yönelik Dış Yapı Özellikleri'dir.Veri toplama materyalinin kapsam geçerliği, 10 uzmanın görüşleri alınarak sağlanmıştır. Araştırmanın örneklemi, amaçlı örnekleme yöntemlerinden, ölçüt örnekleme ile belirlenmiştir. Elde edilen verilerin güvenirliği, "Uyuşum Yüzdesi Formülü" kullanılarak hesaplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz yaklaşımı kullanılarak elde edilen bulguların frekansları belirtilerek, ilgili kitaplardan alınan örneklerle desteklenerek yorumlanmıştır.İlköğretim 1. 2. ve 3. sınıflar için hazırlanmış, 5 farklı yayınevine ait, 9 adet Türkçe ders kitabı, araştırmacı dahil olmak üzere 3 alan uzmanı tarafından incelenmiştir. Veri toplama materyalinde; "Evet", "Kısmen" ve "Hayır" olmak üzere üç seçenek bulunmaktadır. Kitaplar, bir tema içerisinde yer alankonu sayısı kadar form kullanılarak değerlendirilmiştir. İlköğretim 1. sınıflara ait bir Türkçe ders kitabında; 4 tema, her bir temada 4 konu, kitap genelinde toplam 16 adet konu bulunmaktadır. İlköğretim 2. ve 3. sınıflara ait Türkçe ders kitaplarında 8'er tema, her bir temada 4 konu, kitap genelinde toplam; 32 adet konu bulunmaktadır. Her bir uzman, 1. 2. ve 3. sınıflara ait 3'er adet kitap incelediğinden, ilköğretim 1. sınıflara ait kitaplar için 48 konu, ilköğretim 2. sınıflara ait kitaplar için 96 konu ve ilköğretim 3. sınıflara ait kitaplar için 96 konu incelemiştir. 9 adet ders kitabında toplam; 240 adet konu bulunmaktadır. Daha sonra kitaplardaki her konu için, 3 alan uzmanının ortak görüşleri doğrultusunda, kitaplarda yer alan her bir konu için, ortak bir form oluşturulmuştur. Verilerin çözümlenmesi için bu formlar kullanılmıştır.Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; ilköğretim 1. 2. ve 3. sınıf Türkçe ders kitapları, genel olarak Görsel Tasarım İlkelerine ve Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Araç ve Gereçleri Yönetmeliği'ne bağlı kalınarak hazırlanmıştır. Ancak, konular içerisinde vurgulanması gereken sözcüklerin ve içindekiler listesinin daha ilgi çekecek hale getirilmesi, mesaj aktarımında kullanılan görsel elemanların alıntıysa bile yerinde kullanılması, resimlemelerde yer çizgisinin bulunması, kullanılan renklerin hedef kitlenin ilgisini çekebilecek özellikte olması ve görsel elemanların boyutlarının amaca uygunluğu açısından yakınlık-uzaklık ilişkisine dikkat edilmesi, kapağın dersin özelliğini yansıtması ve kapakta kullanılan görsel elemanların hedef kitlenin özellikleri göz önünde bulundurularak hazırlanması, karşılıklı iki sayfa halinde düzenlenen kompozisyonlar bulunuyor ise görüntü kaybı olmamasına dikkat edilmesi, sayfalarda kat izi ve buruşukluk olmaması, baskıların net temiz ve düzgün olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, incelenen kitaplar, belirlenmiş olan Görsel Tasarım İlkelerine, kısmen uygun bulunmuştur. | en_US |
