Geleneksel konutta işlev değişimi ve etkileri : Eskişehir Odunpazarı örneği

Abstract

Tarih boyunca sürekli devinim halinde değişen toplumsal yapı, içinde yaşadığı fiziksel çevreyi de dönüştürür. Toplumsal yaşamın kültürel, siyasi, ekonomik ve tarihsel izlerini taşıyan kentler bu değişim sürecinin de fiziksel temsillerini oluştururlar. Ancak 19. Yüzyıldan bu yana kentlerimizdeki değişimin kontrol edilemeyen bir hızla sürüyor olması 20. Yüzyılın ortalarından itibaren korumacı bir yaklaşımın gelişmesine neden olmuştur. Buna bağlı olarak tarihsel ve kültürel mirası barındıran geleneksel kentsel dokularının korunması ve geçmişin kanıtları olarak gelecek kuşaklara aktarılabilmesi önem kazanmıştır. Kentsel sit alanlarında bulunan tarihi yapı stoğunun büyük bir çoğunluğunun sivil mimarlık örnekleri olan konutlar olduğu görülmektedir. Bu alanların yalnızca fiziksel varlıklarının korunmasının yeterli olmadığı, bu nedenle de bu yapıların ve alanların yeniden işlevlendirilerek sürdürülebilir bir koruma yaklaşımının benimsendiği gözlenmektedir. Geleneksel konutlara turizmin belirleyici olduğu yeni işlevler yüklenmesi ile gerçekleşen restorasyon çalışmalarının hem alanın hem de yapıların kültürel miras bağlamındaki değerler sisteminde kalıcı zararlar oluşturduğu gözlenmektedir. Bu çalışmada sözü edilen çağdaş koruma sorunsalı, Eskişehir Odunpazarı Kentsel Sit Alanı içinde yer alan, turizm baskısıyla konut dışında farklı işlevler verilerek restore edilen ve belgelerine ulaşılabilen 11 adet geleneksel konut analiz edilerek değerlendirilmiştir. İncelenen binalardan elde edilen veriler ışığında Odunpazarı geleneksel konutlarına işlev verirken yapılan doğru ve yanlışlar, karşılaşılan sorunlar belirlenmiştir. Bu çalışmanın amacı, tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi sırasında özgün mekansal kurgularının dikkate alınması ve bu kurgunun yapının tarihsel özgün değerini oluşturan en önemli kriterlerden biri olduğunun saptanmasıdır. Odunpazarı Kentsel Sit Alanı gibi benzer koruma alanlarında bu değerin restorasyon uygulamalarında referans oluşturması ve yapılan yanlış işlevlendirmelerden dolayı ortaya çıkan hataların en aza indirilmesi varılmak istenen sonuçlardan birisidir.