Sivil toplum örgütlerinin toplumsal tepki refleksini oluşturma sürecinde kullandıkları iletişim yöntemleri üzerine bir model denemesi

Abstract

Toplumsal değişim bir süreçtir ve bu sürecin amacına uygun gelişebilmesi, toplumu oluşturan bireylerin değişime eşlik etmesi ile olasıdır. Sivil toplum örgütleri toplum içinde var olduğu öngörülen bilgi ve kültür farklılaşmalarını en aza indirgeyerek toplumda, ortak bilgi ve dil düzeyi oluşumuna aracılık etme, kolektif bilincin oluşumunu sağlayarak katılımı arttırma misyonunu üstlenmiş örgütsel yapılardır. Toplumsal değişim belirli dış etkiler (deprem, sel vb. doğal afetler gibi) nedeniyle kimi zaman ivme kazanabilir. Bu etkiler toplumda duygusal tetiklenmelere ve kısa dönemli tutum değişimlerine neden olabilmekte ancak etkinin ortadan kalkması ile, toplumda oluşan tutumlar da geriye düşebilmektedir. Önemli olan bu duygusal tetiklenmelerin bir başlangıç noktası olarak kabul edilebilmesidir. Böylece sivil toplum örgütleri tarafından kodlanan mesajlar ve iletişim kanalları ile kolektif bilinci arttıracağı, bilişsel değişime neden olarak, toplumda konu ile ilgili yerleşik davranış biçimlerinin oluşumuna aracılık edebileceği öngörülmektedir. Yerleşik davranış biçimlerinin gelişimine yönelik olarak kodlanan mesajlar ile, toplumda belirli konulara karşı ortak tepki dili gelişecek ve bu bir refleks olma noktasına gelerek, toplumsal denetim sisteminin oluşumuna ve örgütün baskı grubu karakteri taşımasına etki edecektir. Duygusal tetiklenmelere neden olduğu düşünülen 1999 Marmara depremi bu nedenlerden dolayı araştırmada milat olarak kabul edilmiştir. Konuyla doğrudan ve dolaylı olarak misyonları nedeniyle ilgili olan Akut ve Tema'nın bu duygusal tetiklenmeyi toplumda bilişsel ve davranışsal boyutta bir değişime yönelik olarak mesajlarını kodlayıp kodlamadıkları ve yazılı basında bu amaçlar doğrultusunda yer alıp almadıkları araştırılmıştır. 1997-2002 yılları arasında seçilen (Cumhuriyet, Hürriyet, Sabah ve Türkiye) gazetelerde yer alan Akut ve Tema'ya ait haber ve ilanlar araştırılarak, içerik analizi yapılmıştır. Bu iki örgütün Marmara depremini bir milat olarak kabul edip etmedikleri, deprem öncesi ve sonrasında mesaj yaklaşımlarında bir farklılığın oluşup oluşmadığını değerlendirebilmek için, araştırma iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. 1997-1999 yılları arası yazılı basında yer alan haber ve ilanların kapladıkları yazımsal alan mesaj yaklaşımları, haberlerin konu öncelikleri birinci aşamayı, 2000-2002 yılları arasındaki haber ve ilanların kapladıkları yazımsal alan, mesaj yaklaşımları, haberlerin konu öncelikleri ikinci aşamayı oluşturmaktadır. Araştırma sürecini kapsayan 1997-2002 yılları arasında belirlenen gazetelerde Tema'ya ait 478 adet haber, 183 adet ilan ve Akut'a ait 400 haber, 15 ilan tespit edilmiştir.