Dışa açık büyüme : Türkiye örneği

Abstract

Ekonominin çıktı düzeyinin ya da üretim kapasitesinin dört temel belirleyicisi olan fiziksel sermaye, beşeri kaynaklar, teknoloji ve doğal kaynaklar yanında büyüme sürecini etkileyen faktörlerden bir diğeri dışa açıklıktır. Bu nedenle ekonomik büyümenin temel dinamiklerinin anlaşılabilmesi için, dışa açıklık ile milli gelir arasındaki ilişkinin ortaya konulması önemlidir. Dışa açıklığın uzun dönem ekonomik büyüme üzerinde önemli rol oynadığı genel olarak kabul edilmektedir. Dışa açıklık yoluyla ekonomilerin uluslararası ticaretten, uluslararası sermaye işlemlerinden ve bilginin uluslararası değişiminden yarar sağladığı bilinmektedir. Uluslararası ticaretin yararlarını dikkate alarak, dışa açıklık tezini savunanlar genel olarak klasik ve içsel büyüme teorilerini temel almaktadır. Klasik büyüme teorisinde dışa açıklık etkin kaynak dağılımı yoluyla önemli yararlar sağlamaktadır. Uluslararası ticaretin statik kazanımları, ülkelerin farklı faktör donanımlarına sahip olması temel gerçeğinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle her ülkede üretimin fırsat maliyeti değişiktir. Ancak içsel büyüme teorileri, dışa açıklıktaki artışın sadece gelir düzeyinde bir defalık artış yaratmadığını; teknoloji transferi, bilgi taşmaları ve beşeri sermaye birikiminden kaynaklanan dinamik kazanımlar yoluyla ekonomilerin uzun dönem büyümelerini arttırdığını ileri sürmektedir. Ayrıca ampirik çalışmalar, ticaretin statik kazanımlarının dinamik kazanımlarla karşılaştırıldığında oldukça düşük düzeyde olduğunu göstermiştir. Çalışmamızda Türkiye, Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinin kalkınma stratejileri dışa açıklık bağlamında karşılaştırmalı olarak incelenmiş ve söz konusu ülkelerin dışa açıklığın tamamlayıcı kurum ve politikalarını oluşturmadaki başarıları değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'nin milli gelir düzeyi ile dışa açıklıklığı arasındaki ilişkiyi 1988:1-2005:2 dönemi için üç aylık verilerle ampirik olarak incelemektir.