Komünizm sonrası orta ve doğu avrupa ülkelerindeki anayasacılık hareketleri

Abstract

Doğu Bloku’nun çöküşüyle Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde bir demokratikleşme dalgası yaşanmıştır. Bunun doğal sonucu olarak, bir yandan siyasî sistemler değişirken; öte yandan sosyo – ekonomik yapılar da dönüşüme uğramıştır. Polonya, Macaristan ve Çekoslovakya’da yaşanan bu devrimsel hareketlilik güçlü ve örgütlü toplumsal muhalefet ile siyasî iktidar arasındaki yuvarlak masa görüşmelerine dayanırken; Bulgaristan’da iktidarların sistemi reforme etmesi üzerine zaman içinde gerçekleşmiştir. Romanya’ da ise birdenbire açığa çıkan toplumsal protestolar yönetimin çok sert ve kanlı biçimde devrilmesine yol açmıştır. Bu süreçlerin en önemli hukuki belgelerini yeni anayasalar oluşturmuştur. Mevcut Sosyalist karakterli anayasalar, yerlerini özgürlükçü, çoğulcu, serbest ve âdil seçimler ile piyasa ekonomisinin önünü açan Batı tarzı demokratik anayasalara bırakmışlardır. Orta ve Doğu Avrupa yaşanan bu anayasacılık hareketiyle, hükûmet sistemlerinde de değişime gidilmiştir. Buna göre, demokrasiye geçen ülkelerden bazıları parlâmenter sistem uygulamasını benimserken; diğer bazıları yarı – başkanlık modelini kabul etmişlerdir.

After the collapse of the Eastern Bloc, there has been a wave of democratization in Eastern Europe and the former USSR. As a predictable consequence, this wave fairly changed political systems and social and economic structure. Strong social movements and the governments shaped this process by round table talks in Poland, Hungary, Czechoslovakia However in Bulgaria, the transition process took a long time. On the other hand the people overthrew the government in a bloody riot in Romania. The constitutions which are democratic, pluralist, and based on market economy and western ideology have been made by the new governments. The governmental systems have been reformed in central and eastern European countries owing to these constitutional movements. In this vein, in certain countries parliamentary system was endorsed, wheras some other countries opted for semi-presidential systems.