Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik masal kitaplarındaki illüstrasyonların incelenmesi

Abstract

Okul öncesi dönem, çocuğun yaşamının temelidir. Bu dönem çocuğun görsel gelişimi açısından önemli bir süreçtir. Çocuk konuşmaya başlamadan önce bakıp tanımayı öğrenir. Nitekim çocuk gelişiminde görme ile öğrenme arasında çok yakın bir bağ kurulur.Henüz okumayı bilmeyen çocuk için kitapta ilgi çekici ilk şey kapak ve illüstrasyondur. Kitaplarda kullanılan illüstrasyonlar çocuğun öğrenmesini ve algılamasını geliştirir, çocuğun güzellik beğenisini geliştirerek sanat zevkinin oluşmasında etkiliolur. İyi illüstrasyonlar çocuğun anlamasını kolaylaştırarak, çocukta okuma isteğini arttırıcı etki oluşturmaktadır. Çocuğun kitap ile ilişkisinin başlamasında, okuma alışkanlığını oluşmasında illüstrasyonun etkisi büyüktür. İyi bir biçimde hazırlanmış resimli kitaplar, çocuğun zihin ve duygularını uyararak estetik değerleri kazanmasında etkili olacaktır. Bu nedenle bu dönem çocuklarına yönelik kitaplarda yer verilen illüstrasyonlar çocuğun gelişim özelliklerine uygun olmalıdır (Tuğrul ve Feyman, 2006, s.387; Tür ve Turla, 1999, s.13; Zembat ve Unutkan, 2001, s.5).Çocuğun gelişim sürecinde önemli bir yeri olan 0-6 yaş döneminde çocuğa sunulan her materyalin dikkatli bir biçimde seçilmesi gerekmektedir. Masal kitapları bu dönemde hem dil ve anlatımıyla hem de görsel ögeleriyle çocuğun yaşamında önemli bir rol oynamaktadır. Okul öncesi dönem, çocuğun estetik beğenisinin temellerinin atıldığı ve görsel birikiminin oluşmaya başladığı bir dönemdir. Bu nedenle masal kitaplarında bulunan illüstrasyonlar, iyi bir şekilde hazırlanmış ve çocuğun gelişim özelliklerine hitap eden özellikte olmalıdır.Bu araştırmada, okul öncesi dönem eğitimi veren kurumlarda kullanılan masal kitaplarındaki illüstrasyonlar incelenmiştir. Okul öncesi dönem çocuğunun gelişim özellikleri doğrultusunda anaokullannda kullanılan masal kitaplarındaki illüstrasyonların uygunluğu uzman görüşleri doğrultusunda ortaya konulmaya çalışılmıştır.Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Verileri elde etmek için 13 ölçütten oluşan bir veri toplama materyali hazırlanmıştır. 10 uzman görüşü alınarak veri toplama materyalinin kapsam geçerliği sağlanmıştır. Araştırmanın örneklemi amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Elde edilen verilerin güvenirliği "Uyuşum Yüzdesi Formülü" kullanılarak hesaplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz yaklaşımı kullanılarak elde edilen bulguların frekansları belirtilmiş, kitaplardan alınan örneklerledesteklenerek yorumlanmıştır.Araştırmanın örneklemini, 2007-2008 öğretim yılında Eskişehir il merkezindeki Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı 5 devlet okulu, 4 özel okul olmak üzere toplam 9 anaokulunda kullanılan kitaplardan 20 adet masal kitabı oluşturmaktadır. 13 ölçütü bulunan veri toplama materyali kullanılarak incelenen 20 masal kitabına göre sayısal verilere ulaşılmıştır. Her masal kitabı, içerisinde bulunan illüstrasyon sayısı kadar form kullanılarak incelenmiştir. Veri toplama materyalinde "Evet", "Kısmen" ve "Hayır" olmak üzere üç seçenek bulunmaktadır. inceleme, araştırmacı dahil olmak üzere, 3 alan uzmanı tarafından yapılmıştır. Daha sonra 3 alan uzmanının ortak görüşleri doğrultusunda, masal kitaplarında bulunan her illüstrasyon için bir form oluşturulmuştur. Verilerin çözümlenmesi için bu formlar kullanılmıştır.Araştırmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda; illüstrasyonlarda vurgunun yerinde kullanımı, illüstrasyonların biçemlerinin birbiriyle uyumluluğu ve illüstrasyon boyutlarının işlevsellik bakımından yeterliliği açısından uygun bulunurken, kitabın kapağındaki illüstrasyonun dikkat çekiciliği, illüstrasyonlarda karakterlerin hareketlerinin (jest, mimik, duygu vs.) doğru yansıtılması, illüstrasyonlardaki öğelerin renklerinin gerçeğe uygun kullanımı, illüstrasyonlarda figürlerin mekan ile ilişkisinin kurulması, illüstrasyonlardaki öğeler arasındaki oran-orantı ilişkisinin doğru resmedilmesi, kitabın kapağındaki illüstrasyonun metni yansıtabilmesi, illüstrasyonların metnin içeriğiyle uyumluluğu, illüstrasyonlarda kullanılan renklerin metne uygun seçilmesi, illüstrasyonlarda kullanılan renklerin çocuğun ilgisini çekecek şekilde kullanılması ve illüstrasyonların çocuğun yaş seviyesine uygunluğu açısından kısmen uygun olduğu sonucuna ulaşılmıştır.